Ο Άιχμαν ζητάει χάρη (29-5-1962)

Για την επέτειο της Γενοκτονίας των Εβραίων την 27η Ιανουαρίου 2016, η ισραηλινή Πολιτεία έδωσε στην δημοσιότητα την αίτηση χάριτος του Άντολφ Άιχμαν (Adolf Eichmann), που δικάστηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο από δικαστήριο της Ιερουσαλήμ το 1962. Απευθύνεται στον τότε Πρόεδρο του Ισραήλ Γιτζάκ Μπεν-Ζβί (Yitzhak Ben-Zvi). Η επιστολή με την αίτηση χάριτος απορρίφθηκε την ίδια ημέρα από το Ανώτατο Δικαστήριο του Ισραήλ. Η ελληνική απόδοση που επιχείρησα (και ίσως χρειάζεται κάποιες βελτιώσεις) βασίζεται στην αγγλική μετάφραση που δημοσιεύτηκε στους Τάιμς της Νέας Υόρκης την 27η Ιανουαρίου 2016.

Να είχε δίκιο η Hannah Arendt για τον δρόμο από τον οποίο φτάνει κάποιος στο απόλυτο κακό; Που είναι ο δρόμος της αντίληψης του κακού ως «κοινώς αποδεκτού»; Και ότι ο Άιχμαν ήταν ένας μεγάλος κλόουν;

Δεν έχω πειστεί περί αυτής της θέσης της Arendt ακόμη…

Δείτε ένα απόσπασμα από την τετραετή δίκη του Άιχμαν στο Ισραήλ:

Προς τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο: Αυστροουγγαρία

Τρεις εβδομάδες μετά από την δολοφονία του αρχιδούκα Φραγκίσκου-Φερδινάνδου και της συζύγου του Σοφίας στο Σεράγεβο, ή κυβέρνηση της Αυστροουγγαρίας εξέδωσε επίσημο κείμενο με την αντίδρασή της.

Ο κόμης Λεοπόλδος Μπέρχτολντ (Graf Berchtold von und zu Ungarschitz, Frättling und Püllütz) υπήρξε ΥΠΕΞ της Αυστροουγγαρίας από τις 17 Φεβρουαρίου του 1912 ως τις 13 Ιανουαρίου 1915, και με αυτή την ιδιότητα έχει την ευθύνη για την σύνταξη και την επεξεργασία του τελεσιγράφου που ακολουθεί.

Από την ανάγνωσή του γίνεται φανερό ότι με αυτό η αυστροουγγρική κυβέρνηση επιχειρεί να διευθετήσει το σύνολο των προβλημάτων που θεωρούσε ότι είχε με την γειτονική Σερβία, και από την θέση της Μεγάλης Δϋναμης.

Το κείμενο αποφασίστηκε σε συνάντηση του υπουργικού συμβουλίου την 7η Ιουλίου 1914, και έλαβε την μορφή τελεσιγράφου. Η προϋπόθεση που λανθάνει είναι ότι η σερβική κυβέρνηση ενεχόταν στα γεγονότα του Σεράγεβο.

Το τελεσίγραφο επιδόθηκε στην σερβική κυβέρνηση στο Βελιγράδι την Πέμπτη 23 Ιουλίου 1914 στις 6 το απόγευμα. Ως χρονικό όριο για την ικανοποίηση των όρων που περιελάμβανε ήταν το Σάββατο 25 Ιουλίου 1914 στις 6 το απόγευμα. Ο βρετανός ΥΠΕΞ σερ Έντουαρντ Γκρέι (Edward Grey) σχολίασε ότι «ποτέ προηγουμένως ένα κράτος δεν απευθύνθηκε σε άλλο ανεξάρτητο κράτος με κείμενο τέτοιου τρομερού χαρακτήρα».

Η απάντηση των Σέρβων, ικανοποιούσε σχεδόν όλες τις απαιτήσεις της Αυστροουγγαρίας, εκτός από τον 6ο όρο. Παραταύτα, η Αυστροουγγαρία κήρυξε πόλεμο στην Σερβία αμέσως μετά την απάντηση της σερβικής κυβέρνησης. Η κήρυξή του είχε δρομολογηθεί ήδη από την πρώτη εβδομάδα του Ιουλίου από διάφορα υψηλά ιστάμενα πρόσωπα στην κυβέρνηση και την αυλή τόσο της Αυστροουγγρικής όσο και της Γερμανικής αυτοκρατορία, και κατά την κρίση του αυστριακού επιτελάρχη Χοεντζόλερν όσο και του γερμανού επιτελάρχη Μόλτκε, το αργότερο έπρεπε να αρχίσει στις 25 Ιουλίου 1914.

Δείτε αμέσως κάτω από το τελεσίγραφο ένα συμπληρωματικό κείμενο της αυστροουγγρικής κυβέρνησης προς τις Μεγάλες Δυνάμεις της Ευρώπης, όπου επιχειρεί να εξηγήσει τα πράγματα από την δική της οπτική γωνία.

Τελεσίγραφο της Αυστροουγγαρίας προς την Σερβία

Την 31η Μαρτίου 1909 ο σέρβος πρέσβης στην Βιέννη, με εντολή της σερβικής κυβέρνησης, έκανε την ακόλουθη δήλωση στην αυτοκρατορική και βασιλική κυβέρνηση:

«Η Σερβία αναγκωρίζει ότι το τετελεσμένο γεγονός στην Βοσνία δεν επηρέασαν τα δικαιώματά της και συνεπώς θα συμμορφωθεί προς τις αποφάσεις στις οποίες οι Δυνάμεις ενδέχεται να λάβουν κατά το Άρθρο 25 της Συνθήκης του Βερολίνου. Σε ένδειξη σεβασμού προς τις συμβουλές των Μεγάλων Δυνάμεων, η Σερβία αναλαμβάνει την υποχρέωση να παραιτηθεί από εδώ και στο εξής από την στάση της διαμαρτυρίας και της αντίθεσης, η οποία έχει υιοθετηθεί σε σχέση με την προσάρτηση¹ από το περασμένο φθινόπωρο.

Επιπλέον, αναλαμβάνει να μεταβάλει την κατεύθυνση της πολιτικής της έναντι της Αυστροουγγαρίας, και να ζήσει εφεξής με όρους καλής γειτονίας με την τελευταία».

Η ιστορία των τελευταίων χρόνων, και ιδίως τα επώδυνα γεγονότα της 28^ης Ιουνίου τρέχοντος, έχουν δείξει την ύπαρξη ενός ανατρεπτικού κινήματος που έχει στόχο την απόσχιση ενός τμήματος των εδαφών της Αυστροουγγαρίας από την Μοναρχία.

Το κίνημα, το οποίο γεννήθηκε υπό το βλέμμα της Σερβικής Κυβέρνησης, έχει προχωρήσει τόσο ώστε να γίνεται ορατό και από τις δύο πλευρές των σερβικών συνόρων εκδηλούμενο με τρομοκρατικές ενέργειες και σειρά βιαιοπραγιών και δολοφονιών.

Μακράν του να αναλαμβάνει τις επίσημες δεσμεύσεις που περιλαμβάνονται στην διακήρυξη της 31^ης Μαρτίου 1909, η Βασιλική Κυβέρνηση της Σερβίας δεν έπραξε τίποτε για την καταστολή αυτών των κινήσεων. Έχει επιτρέψει εγκληματικές δολοπλοκίες διαφόρων εταιρειών που βάλλουν κατά της Μοναρχίας, και έχει ανεχτεί την υιοθέτηση ανεξέλεγκτης γλώσσας από τον τύπο, την εξύμνηση των δραστών των βιαιοπραγιών, και την συμμετοχή αξιωματικών και αξιωματούχων σε ανατρεπτικές δράσεις.

Έχει επιτρέψει μια δηλητηριώδη προπαγάνδα στην δημόσια εκπαίδευση· εν ολίγοις έχει επιτρέψει όλες τις εκφάνσεις μιας ρητορικής που αποσκοπεί στο να παρακινεί τον σερβικό πληθυσμό να μισεί την Μοναρχία και να περιφρονεί τους θεσμούς της.

Αυτή η ένοχη ανοχή της Βασιλικής Κυβέρνησης της Σερβίας δεν είχε πάψει κατά την στιγμή όπου σημειώθηκαν τα γεγονότα της 28^ης Ιουνίου τρέχοντος, αλλά έδωσε αποδείξεις των μοιραίων συνεπειών της σε όλον τον κόσμο.

Από τις καταθέσεις και τις ομολογίες των ποινικών εγκληματιών της βιαιπραγίας της 28^ης Ιουνίου τρέχοντος προκύπτει ότι οι δολοφονίες σχεδιάστηκαν στο Βελιγράδι· ότι τα όπλα και τα εκρηκτικά με τα οποία ήσαν εφοδιασμένοι οι δολοφόνοι δόθηκαν σε αυτούς από σέρβους αξιωματικούς και λειτουργούς που ανήκαν στην Ναρόντνα Οντμπράνα· ότι, τελικώς, η είσοδος των εγκληματιών και των όπλων τους στην Βοσνία οργανώθηκε και πραγματοποιήθηκε από αξιωματούχους των συνοριοφυλάκων των σερβικών συνόρων.

Οι παραπάνω αποτελέσματα της ανακριτικής διαδικασίας δεν επιτρέπουν πλέον στην Αυστροουγγρική Κυβέρνηση να ακολουθεί στάση καλόβουλης ανεκτικότητας την οποία τηρούσαν επί σειρά ετών έναντι των δολοπλοκιών που εξυφαίνονταν στο Βελιγράδι, και από εκεί διασπείρονταν στην επικράτεια της Μοναρχίας. Αντιθέτως, τα αποτελέσματα επιβάλλουν στην Αυστροουγγρική Κυβέρνηση το καθήκον να θέσει τέρμα στις μηχανορραφίες που διαμορφώνουν μια διαρκή απειλή για την ηρεμία της Μοναρχίας.

Για την επιτυχία αυτού του στόχου η Αυτοκρατορική και η Βασιλική Κυβέρνηση θεωρεί ότι είναι αναγκασμένη να ζητήσει από την Βασιλική Κυβέρνηση της Σερβίας την επίσημη διαβεβαίωση ότι καταδικάζει αυτήν την επικίνδυνη προπαγάνδα κατά της Μοναρχίας· με άλλα λόγια, όλη την σειρά των τάσεων, των οποίων ο έσχατος στόχος είναι να αποσπάσουν εδάφη που ανήκουν στην Μοναρχία, και να αναλάβει [η σερβική πλευρά] την καταστολή με κάθε μέσο αυτής της εγκληματικής και τρομοκρατικής προπαγάνδας.

Για να δώσει επίσημο χαρακτήρα σε αυτό το έργο, η Βασιλική Κυβέρνηση της Σερβίας θα δημοσιεύσει στην «Εφημερίδα της Κυβερνήσεως» στης 13^ης-16^ης Ιουλίου την ακόλουθη δήλωση:

«Η Βασιλική Κυβέρνηση της Σερβίας καταδικάζει την προπαγάνδα που στρέφεται κατά της Αυστροουγγαρίας –δηλαδή, την γενική τάση που έχει ως τελικό στόχο να αποσπάσει από την Αυστροουγγρική Μοναρχία εδάφη που της ανήκουν, και ειλικρινώς λυπάται για τις συνέπειες αυτών των εγκληματικών δράσεων.

Η Βασιλική Κυβέρνηση λυπάται που σέρβοι αξιωματικοί και αξιωματούχοι συμμετείχαν στην ανωτέρω προπαγάνδα, γεγονός που είχε ως συνέπεια την υπονόμευση των σχέσεων καλής γειτονίας, τις οποίες η Βασιλική Κυβέρνηση υποσχέθηκε να διατηρεί με την διακήρυξή της της 31^ης Μαρτίου 1909.

Η Βασιλική Κυβέρνηση, που απορρίπτει και αποκηρύττει κάθε ιδέα ανάμειξης ή απόπειρας ανάμειξης στα πεπρωμένα των κατοίκων οποιασδήποτε περιοχής της Αυστροουγγαρίας, θεωρεί καθήκον της επισήμως να προειδοποιήσει τους αξιωματικούς και τους αξιωματούχους, και το σύνολο του πληθυσμού του Βασιλείου, ότι από τούδε και στο εξής θα προβεί με την μεγαλύτερη αυστηρότητα σε ενέργειες κατά των προσώπων που μπορεί να είναι ένοχοι τέτοιων μηχανορραφιών, τις οποίες θα επιχειρήσει με όλες της τις δυνάμεις να προλάβει και να καταστείλει».

Αυτή η διακήρυξη θα επιδοθεί ταυτοχρόνως στον Βασιλικό Στρατό ως ημερήσια διαταγή της Εξοχότητός-του του Βασιλέως και θα δημοσιευτεί στο «Επίσημο Δελτίο» του στρατού.

Η Βασιλική Κυβέρνηση της Σερβίας θα αναλάβει περαιτέρω:

(1) Να εξαλείψει κάθε δημοσίευμα που παρακινεί σε μίσος και περιφρόνηση κατά της Αυστροουγγρικής Μοναρχίας και την γενική τάση η οποία στρέφεται κατά της εδαφικής ακεραιότητας της [Μοναρχίας]·

(2) Να διαλύσει αμέσως την εταιρεία που ονομάζεται «Ναρόντνα Οντμπράνα», να κατασχέσει όλα τα μέσα άσκησης προπαγάνδας [από αυτή την οργάνωση], και να προχωρήσει με τον ίδιο τρόπο εναντίον άλλων εταιρειών και των κλάδων τους στην Σερβία, οι οποίες επιδίδονται σε προπαγάνδα κατά της Αυστροουγγρικής Μοναρχίας. Η Βασιλική Κυβέρνηση θα προβεί στα απαραίτητα μέτρα, ώστε να εμποδίσει τις διαλυμένες εταιρείες να εξακολουθήσουν την δράση τους κάτω από άλλο όνομα και μορφή·

(3) Να καταργήσει χωρίς καθυστέρηση από την δημόσια εκπαίδευση της Σερβίας, και από το σώμα της διδακτέας ύλης και από τις μεθόδους διδασκαλίας οτιδήποτε υπηρετεί την άνθιση της προπαγάνδας εναντίον της Αυστροουγγαρίας·

(4) Να απαλλάξει από την στρατιωτική υπηρεσία, και από την διοίκηση γενικώς, όλους τους αξιωματικούς και τους αξιωματούχους οι οποίοι είναι ένοχοι άσκησης προπαγάνδας κατά της Αυστροουγγρικής Μοναρχίας, και των οποίων τα ονόματα η Αυστροουγγρική Κυβέρνηση διατηρεί για τον εαυτό της το δικαίωμα να ανακοινώσει στην Βασιλική Κυβέρνηση·

(5) Να δεχτεί την συνεργασία εντός της Σερβίας των εκπροσώπων της Αυστροουγγρικής Κυβέρνησης για την καταστολή του ανατρεπτικού κινήματος που απειλεί την ακεραιότητα της Μοναρχίας·

(6) Να αναλάβει την δικαστική δίωξη κατά όσων συνέβαλαν στην συνωμοσία της 28ης Ιουνίου τρέχοντος και οι οποίοι βρίσκονται εντός της σερβικής επικρατείας· εντεταλμένοι της Αυστροουγγρικής Κυβέρνησης θα συμμετάσχουν στις σχετικές έρευνες·

(7) Να προχωρήσουν χωρίς καθυστέρηση στην σύλληψη του Δημάρχου Βόιγια Τάνκοσιτς και του ατόμου με το όνομα Μίλαν Τσιγκάνοβιτς, σέρβου δημοσίου υπαλλήλου, οι οποίοι αποκαλύφθηκαν ως αποτέλεσμα της ανακριτικής διαδικασίας στο Σεράγεβο·

(8) Να εμποδίσει με αποτελεσματικά μέτρα την συνεργασία των σερβικών αρχών στην παράνομη διακίνηση όπλων και εκρηκτικών κατά μήκος των συνόρων, να απολύσει και να τιμωρήσει αυστηρά τους αξιωματούχους της συνοριοφυλακής στις Σάμπατζ και Λόζνικα, οι οποίοι είναι ένοχοι για την υποστήριξή τους προς τους δράστες του εγκλήματος στο Σεράγεβο, η οποία εκφράστηκε με διευκολύνσεις στην διέλευση των συνόρων·

(9) Να παράσχει στην Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση εξηγήσεις όσον αφορά αδικαιολόγητες δηλώσεις υψηλόβαθμων σέρβων αξιωματούχων, τόσο στη Σερβία όσο και στο εξωτερικό, οι οποίοι, παρά την επίσημη θέση τους, δεν δίστασαν μετά το έγκλημα της 28ης Ιουνίου να εκφραστούν σε συνεντεύξεις με όρους εχθρικούς προς την Αυστροουγγρική κυβέρνηση· και, τέλος,

(10) Να ενημερώσουν την Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση, χωρίς καθυστέρηση, για την εκτέλεση των μέτρων που περιλαμβάνονται στους παραπάνω όρους.

Η Αυστροουγγρική Κυβέρνηση αναμένει την απάντηση της Βασιλικής Κυβέρνησης το αργότερο ως τις 5 η ώρα του απογεύματος της 25ης Ιουλίου. [Βλ. Σημείωση]

Σημείωση 1. Ο Πρέσβης της Αυστροουγγαρίας σε προσωπική επιστολή προς τον ΥΠΕΞ της Γαλλίας με ημερομηνία 24 Ιουλίου 1914 προβαίνει στην εξής διόρθωση:

«Στο αντίγραφο που είχα την τιμή να στείλω στην Εξοχότητά σας σήμερα το πρωί, αναφερόταν ότι η Κυβέρνησή μου ανέμενε την απάντηση του Υπουργικού Συμβουλίου του Βελιγραδίου το αργότερο ως την 5η απογευματινή του Σαββάτου, 25 του τρέχοντος μηνός. Καθώς ο Πρέσβης μας στο Βελιγράδι παρέδωσε την επιστολή στις 6 το απόγευμα, ο επιτρεπόμενος χρόνος απάντησης μετατέθηκε για την 6η απογευματινή αύριο, Σάββατο.

Θεωρώ ότι είναι καθήκον μου να πληροφορήσω την Εξοχότητά σας για αυτή την μικρή μεταβολή στην εκπνοή της προθεσμίας για απάντηση από την Σερβική Κυβέρνηση».

Έχοντας συνείδηση ότι οι όροι του τελεσιγράφου ενδεχομένως να έμοιαζαν σχεδιασμένοι να προκαλέσουν μια αναπόφευκτη απόρριψη – παρέχοντας έτσι ένα εύσχημο άλλοθι για κήρυξη πολέμου κατά της Σερβίας – απεστάλη από την κυβέρνηση της Αυστροουγγαρίας μια επιστολή σε όλες της μείζονες Δυνάμεις τις Ευρώπης, συνημμένη στο ίδιο το τελεσίγραφο.

Επεξηγηματική επιστολή που επιδόθηκε σε διάφορες ευρωπαϊκές Δυνάμεις Την 31η Μαρτίου 1909 η Βασιλική Κυβέρνηση της Σερβίας απηύθυνε στην Αυστροουγγαρία μια διακήρυξη της οποίας το κείμενο αναπαράγεται παραπάνω. Την ίδια ημέρα της επιδόσεως της διακηρύξεως η Σερβία απεδύθη σε μια πολιτική υποκίνησης επαναστατικών ιδεών μεταξύ των σέρβων υπηκόων της Αυστροουγγρικής Μοναρχίας, επιχειρώντας να προετοιμάσει με αυτόν τον τρόπο την απόσχιση αυστροουγγρικών εδαφών κατά μήκος των σερβικών συνόρων. Η Σερβία έγινε το κέντρο εγκληματικής αναταραχής. Αμέσως σχηματίστηκαν εταιρείες και ομάδες, στόχος των οποίων ήταν, είτε φανερά είτε μυστικά, να προκαλέσουν ταραχές επί ασυστροουγγρικού εδάφους. Μεταξύ των μελών αυτών των εταιρειών και ομάδων περιλαμβάνονταν στρατηγοί και διπλωμάτες, κυβερνητικοί αξιωματούχοι και ανώνυμοι υπήκοοι του βασιλείου. Οι σέρβοι δημοσιογράφοι είναι σχεδόν καθ’ ολοκληρίαν στην υπηρεσία αυτής της προπαγάνδας, που στοχεύει την Αυστροουγγαρία, και δεν περνά ημέρα χωρίς τα όργανα του σερβικού τύπου να μη διαχέουν στους αναγνώστες τους μίσος και περιφρόνηση για την γειτονική τους Μοναρχία, ή να μη απευθύνουν απειλές λίγο ή περισσότερο απροκάλυπτες εναντίον της ασφάλειας και την ακεραιότητας της Μοναρχίας. Μεγάλος αριθμός πρακτόρων εν υπηρεσία χρησιμοποίησαν κάθε μέσο πρόκλησης αναταραχής με στόχο την Αυστροουγγαρία διαφθείροντας την νεολαία στις συνοριακές επαρχίες. Από την τελευταία κρίση στα Βαλκάνια υπήρξε αναζωπύρωση του πνεύματος συνωμοσίας, εγγενούς στους σέρβους πολιτικούς, το οποίο έχει αφήσει ανεξίτηλα σημάδια στην Ιστορία του Βασιλείου· άτομα τα οποία ανήκαν προηγουμένως σε συμμορίες απασχολούμενες στην Μακεδονία ήρθαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στην τρομοκρατική προπαγάνδα κατά της Αυστροουγγαρίας. Έναντι τέτοιων ενεργειών, στις οποίες η Αυστροουγγαρία είναι εκτεθειμένη επί χρόνια, η Σερβική Κυβέρνηση δεν θεώρησε ότι είναι υποχρέωσή της να προβή στην λήψη έστω κάποιου ελάχιστου μέτρου. Έτσι, η Σερβική Κυβέρνηση απέτυχε να εκπληρώσει την υποχρέωσή της, όπως αυτή απορρέει από την επίσημη διακήρυξή της της 31ης Μαρτίου 1909, και ενήργησε σε αντίθεση με την βούληση της Ευρώπης και την δέσμευσή της έναντι της Αυστροουγγαρίας. Η υπομονή της Αυτοκρατορικής και Βασιλικής Κυβέρνησης εν όψει αυτής της προκλητικής στάσης της Σερβίας προέκυπτε από την έλλειψη ενδιαφέροντος για εδαφικές διεκδικήσεις και α πό την ελπίδα ότι η Σερβική Κυβέρνηση θα έθετε τέρμα παρόλα αυτά εκτιμώντας την φιλία της Αυστροουγγαρίας και την αληθινή αξία της. Τηρώντας καλόβουλη στάση έναντι των πολιτικών ενδιαφερόντων της Σερβίας, η Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση ήλπισε ότι από την δική του πλευρά το βασίλειο θα αποφάσιζε εντέλει να ακολουθήσει ανάλογη συμπεριφορά. Ιδίως ανέμενε η Αυστροουγγαρία την ανάπτυξη αυτού του είδους πολιτικών ιδεών στην Σερβία, όταν, μετά από τα γεγονότα του 1912, η Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση, με την ανιδιοτελή και αγόγγυστη στάση της, έκανε δυνατή μια τέτοια σημαντική αύξηση της επικράτειας της Σερβίας. Η εύνοια που επέδειξε τη Αυστροουγγαρία έναντι του γειτονικού Κράτους δεν ανέκοψε τις διεργασίες στο βασίλειο, το οποίο εξακολούθησε να ανέχεται επί του εδάφους του μια προπαγάνδα, οι μοιραίες συνέπειες της οποίας έγιναν ολοφάνερες σε ολόκληρο τον κόσμο στις 28 Ιουνίου τρέχοντος, όταν ο Διάδοχος της Μοναρχία και η επιφανής σύζυγός του έπεσαν θύματα συνωμοσίας που εκκολάφθηκε στο Βελιγάδι. Εν όψει αυτής της κατάστασης των πραγμάτων η Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνησή αισθάνθηκε υποχρεωμένη να προβή σε νέα και επείγοντα διαβήματα στο Βελιγράδι με στόχο να πείσει την Σερβική Κυβέρνησή να θέσει τέρμα σε αυτό το εμπρηστικό κίνημα που απειλεί την ασφάλεια και την εδαφική ακεραιότητα της Αυστροουγγρικής Μοναρχίας. Η Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνησή είναι πεπεισμένη ότι προβαίνοντας σε αυτό το διάβημα θα έχει την απολύτως σύμφωνη γνώμη όλων των πολιτισμένων εθνών, τα οποία δεν δύνανται να επιτρέψει την βασιλοκτονία να γίνει το κατάλληλο όπλο που μπορεί ατιμωρητί να χρησιμοποιηθεί στην πολιτική διαμάχη, και την ειρήνη στην Ευρώπη να διαταράσσεται διαρκώς από κινήσεις που προέρχονται από το Βελιγράδι.

Πηγή: Source Records of the Great War, τ. I, εκδ. Charles F. Horne, National Alumni 1923.

---

1 Δηλαδή, την προσάρτηση της οθωμανικής επαρχίας της Βοσνίας από την Αυστροουγγαρία το 1908.

Προς τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο: Σερβία

Ο σέρβος πρωθυπουργός Νικόλα Πάσιτς με τον έλληνα ομόλογό του το 1913. Οι ιστορικοί δεν συμφωνούν αν είχε γνώση και εμπλοκή στην δολοφονία του διαδόχου της Αυστροουγγαρίας στο Σεράγεβο από μέλη της οργάνωσης Νέα Βοσνία, αν και οι περισσότεροι το απορρίπτουν. Πάντως, η άρνηση του Νικόλα Πάσιτς να ικανοποιήσει τον 6ο όρο του αυστριακού τελεσιγράφου για ανεξάρτητη έρευνα αστυνομικών της Αυστροουγγαρίας στο έδαφος της Σερβίας, οδήγησε την Αυστροουγγαρία να θεωρήσει ότι ο σέρβος πρωθυπουργός είχε γνώση της δολοφονίας, και αυτό μέσω της οργάνωσης Μαύρο Χέρι, που είχε μέλη και μεταξύ των σέρβων αστυνομικών. Αυτή την ερμηνεία της Αυστροουγγαρίας δέχονται κάποιοι ιστορικοί.

Η απάντηση της Σερβικής Κυβέρνησης στο τελεσίγραφο της Αυστροουγγαρίας

(Προοίμιο) … [Η Σερβία] δεν μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνη για εκδηλώσεις ιδιωτικού χαρακτήρα, όπως άρθρα στον τύπο και ειρηνικά έργα εταιρειών … [Η Σερβική Κυβέρνηση] αισθάνεται οδύνη και έκπληξη για τις δηλώσεις, σύμφωνα με τις οποίες μέλη του Βασιλείου της Σερβίας φέρονται να έχουν συμμετάσχει στις προετοιμασίες του εγκλήματος …

[Ωστόσο, η Σερβία] είναι έτοιμη να χειριστεί την δίκη οιουδήποτε σέρβου υπηκόου…, για τον οποίο έχουν έρθει στο φως αποδείξεις για την συνενοχή του στο έγκλημα του Σεράγεβο [καθώς επίσης, καταδικάζει οποιαδήποτε προπαγάνδα κατά της Αυστροουγγαρίας].

1. [Η Σερβία θα] εισαγάγει… ρύθμιση στον νόμο περί τύπου, η οποία θα προβλέπει βαρύτατες ποινές για την υποκίνηση μίσους και περιφρόνησης προς την Αυστροουγγρική Μοναρχία…

2. [Η σερβική Κυβέρνηση] δεν κατέχει αποδείξεις… ότι η Ναρόντνα Οντμπράνα και παρόμοιες εταιρείες έχουν διαπράξει προς το παρόν οποιαδήποτε εγκληματική πράξη αυτής της φύσεως… Ωστόσο, [η Σερβία] θα… διαλύσει την Ναρόντνα Οντμπράνα και κάθε άλλη εταιρεία, η οποία…

3. [Η Σερβία] θα καταργήσει χωρίς καθυστέρηση από την δημόσια εκπαίδευση… οτιδήποτε συντελεί ή ενδέχεται να συντελέσει στην υπόθαλψη προπαγάνδας κατά [της Αυστροουγγρικής Μοναρχίας], μόλις [η Αυστροουγγαρία] της παράσχει γεγονότα και αποδείξεις…

4. [Η Σερβία] συμφωνεί επίσης να απομακρύνει από την στρατιωτική υπηρεσία όλα τα πρόσωπα, για τα οποία υπάρχουν αποδείξεις ενοχής για πράξεις που στοχεύουν εναντίον της εδαφικής ακεραιότητας της [Αυστροουγγαρίας], και αναμένει [από την Αυστροουγγαρία] να κοινοποιήσει… τα ονόματα και τις ενέργειες αυτών των αξιωματικών, για τους σκοπούς των διεργασιών εναντίον τους.

5. [Η Βασιλική Κυβέρνησή της Σερβίας] δεν αντιλαμβάνεται σαφώς το νόημα ή την έκταση του αιτήματος… να αναλάβει να αποδεχτεί την συνεργασία των αντιπροσώπων [της Αυστροουγγαρίας], αλλά διακηρύσσει ότι δέχεται μια τέτοια συνεργασία, καθώς συμφωνεί με την αρχή του Διεθνούς Δικαίου, με την ποινική διαδικασία, καθώς και με τις σχέσεις καλής γειτονίας.

6. …Όσον αφορά την συμμετοχή σε αυτή την έρευνα [την οποία η Σερβία σκοπεύει να διεξαγάγει] των αυστροούγγρων αξιωματούχων… [η Σερβία] δεν μπορεί να δεχτεί μια τέτοια διευθέτηση, καθώς αυτή θα συνιστούσε παραβίαση του Συντάγματος…

7. [Η Σερβία δηλώνει ότι δεν κατέστη δυνατόν να συλλάβει ένα από τα κατονομαζόμενα πρόσωπα· ζητεί αποδείξεις από την Αυστροουγγαρία].

8. [Η Σερβία συμφωνεί να ενισχύσει τα μέτρα κατά της λαθραίας διακίνησης όπλων και εκρηκτικών κατά μήκος των συνόρων με την Βοσνία].

9. [Η Σερβία προσφέρει εξηγήσεις για τα αντι-αυστροουγγρικά σχόλια σέρβων αξιωματούχων, αν η Αυστροουγγαρία αποστείλει αντίγραφα των δηλώσεων για τις οποίες τους κατηγορεί].

10. [Η Σερβία θα ενημερώσει πρόθυμα για τα μέτρα που ελήφθησαν από πλευράς της, αλλά, αν η Αυστροουγγαρία δεν ικανοποιηθεί με την απάντησή της, τότε] η Σερβική Κυβέρνηση… είναι έτοιμη… να αποδεχθεί ειρηνική διευθέτηση είτε με παραπομπή του ζητήματος στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης είτε με παραπομπή του ζητήματος στις Μεγάλες Δυνάμεις…

Παράδοση του φον Πάουλους στο Στάλινγραντ (31-1-1943)

Στις 31 Ιανουαρίου του 1943, ο διοικητής των γερμανικών δυνάμεων στο Στάλινγκραντ παραδόθηκε στον σοβιετικό στρατό. Παρά και ενάντια στην διαταγή του Χίτλερ που διέταξε, έξι ημέρες πριν, να πεθάνουν μέχρις ενός όλοι οι γερμανοί στρατιώτες και να μη παραδοθεί κανείς.

Ο Φρίντριχ φον Πάουλους (Friedrich von Paulus), 53 ετών, έλαβε μέρος στην εισβολή στην Πολωνία την 1η Σεπτεμβρίου 1939. Το καλοκαίρι του 1940, ο Πάουλους προήχθη σε αναπληρωτής Αρχηγός τους Γενικού Επιτελείου. Με αυτή την ιδιότητα επισκέφθηκε τον Έρβιν Ρόμελ (Erwin Rommel) στην βόρεια Αφρική, και συνέταξε μια πολύ επικριτική αναφορά για τον Ρόμελ και τον στρατό του, αλλά ο Χίτλερ δεν έδωσε καμιά συνέχεια στην αναφορά.

Κατά την προετοιμασία της επιχείρησης Μπαρμπαρόσα εναντίον της Σοβιετικής Ένωσης, ο Πάουλους επεσήμανε στον Χίτλερ τρεις στόχους: (α) μετά την γερμανική εισβολή, να μη επιτραπεί στον Κόκκινο Στρατό να υποχωρήσει στο εσωτερικό της Ρωσίας. (β) Για την αποτελεσματική έκβαση της εισβολής ο γερμανικός στρατός θα έπρεπε να εφαρμόσει την αρχή της περικύκλωσης, και τέλος (γ) Η κύρια επιθετική ενέργεια θα έπρεπε να γίνει βόρεια από τα Έλη Πρίπιατ, ώστε να καταληφθεί η Μόσχα.

Το καλοκαίρι του 1942 ο Πάουλους επικεφαλής 250.000 ανδρών 500 τεθωρακισμένων αρμάτων μάχης, με 7.000 όπλα και πολυβόλα, και 25.000 άλογα. Η κίνηση του γερμανικου στρατού καθυστερούσε από έλλειψη καυσίμων για τα μηχανοκίνητα, κι έτσι τον Ιούλιο διέκοψε την πορεία στο Κάλαχ. Καύσιμα και εφόδια έφτασαν μόλις στις 7 Αυγούστου 1942 και η πορεία άρχισε αμέσως. Στις επόμενες εβδομάδες οι Γερμανοί σκότωσαν περί τους 50.000 σοβιετικούς στρατιώτες, αλλά στις 18 Αυγούστου αναγκάστηκε να ξανασταματήσει  από έλλειψη καυσίμων περίπου 55 χλμ. μακριά από το Στάλινγκραντ.

Για να εξοικονομήσει καύσιμα ο Παόυλους κινήθηκε μόνον με ένα μέρος των τεθωρακισμένων, αλλά τώρα ο Κόκκινος Στρατός διενεργούσε σφοδρές επιθέσεις, και καθήλωσε τους Γερμανούς έξω από το Στάλινγκραντ Ο Πάουλους έφερε και τις υπόλοιπες γερμανικές δυνάμεις, και κύκλωσε την πόλη. Καθώς το βόρειο τμήμα του απειλήθηκε, ο γερμανικός στρατός καθυστέρησε την επίθεση ως την  7η Σεπτεμβρίου. Εντωμεταξύ η γερμανική πολεμική αεροπορία βομβάρδιζε το Στάλινγκραντ με αποτέλεσμα χιλιάδες νεκρούς αμάχους.

Ο Χίτλερ διέταξε την άμεση κατάληψη του Στάλινγκραντ με οποιοδήποτε κόστος για τις γερμανικές δυνάμεις.  Από το ραδιόφωνο ο Χίτλερ είπε στους Γερμανούς: «Μπορείτε να είστε βέβαιο ότι κανείς δεν θα μας απωθήσει από το Στάλινγκραντ«. Στις 4 Οκτωβρίου 1942 ο Πάουλους που είχε χάσει 40.000 άνδρες από την είσοδό του στην πόλη, ζήτησε ενισχύσεις από τον Χίτλερ.

Λίγες ημέρες αργότερα 5 μεραρχίες μηχανικού και μία επιλαρχία αρμάτων έφθασαν στο Στάλινγραντ. Ο Ιωσήφ Στάλιν απάντησε με πόλεμο παρέλκυσης, και διέταξε τρεις επιπλέον στρατιές να κινηθούν σε βοήθεια της πόλης. Μολονότι οι Σοβιετικοί είχαν μεγαλύτερες απώλειες από τους Γερμανούς, εντούτοις είχαν συνολικά περισσότερους άνδρες.

Οι καταρρακτώδεις βροχές του Οκτωβρίου μετέτρεψαν τους δρόμους σε λάσπη, και ο ανεφοδιασμός της Έκτης γερμανικής Στρατιάς άρχισε να έχει προβλήματα. Στις 19 Οκτωβρίου άρχισε να χιονίζει. Εντούτοις, ο Πάουλους σημείωνε μικρή πρόοδο στην κατάληψη του Στάλινγκραντ, όπου οι Ρώσοι μάχονταν από σπίτι σε σπίτι: είχε καταλάβει περί το 90% της πόλης. Αλλά, οι στρατιώτες του άρχισαν να μη έχουν αρκετά πολεμοφόδια και τρόφιμα. Παραταύτα, ο Πάουλους διέταξε άλλη μια επίθεση στις 4 Νοεμβρίου. Τις επόμενες 2 ημέρες ο γερμανικός στρατός είχε σημαντικές απώλειες, και το Κόκκινος Στρατός άρχισε αντεπίθεση. Ο Πάουλους αναγκάστηκε να αναδιπλωθεί νότια, αλλά τότε ήρθε εντολή από τον Χίτλερ να εξακολουθήσει την επίθεση, παρά τον κίνδυνο να περικυκλωθούν οι γερμανοί στρατιώτες. Ο Χίτλερ διαβεβαίωνε ότι η πολεμική αεροπορία θα αναλάμβανε τον ανεφοδιασμό.

Αξιωματικοί του Πάουλους αντέτειναν ότι η αεροπορία δεν θα μπορούσε να τους ανεφοδιάσει επαρκώς. Όλοι πρότειναν αναδίπλωση και υποχώρηση, προτού ο Κόκκινος Στρατός εδραιωθεί σε προωθημένες θέσεις. Ο Χανς Χούμπε είπε στον Πάουλους ότι μια έξοδος ήταν η μόνη σωστή επιλογή για τους Γερμανούς, αλλά ο Πάουλους του απάντησε ότι πρέπει να υπακούσει στις εντολές του Χίτλερ.

Όλον τον Δεκέμβριο η Λουφτβάφε έρριχνε καθημερινά 70 τόνους εφοδίων. Ο περικυκλωμένος γερμανικός στρατός χρειαζόταν 300 τόνους ημερησίως. Οι στρατιώτες άρχισαν να παίρνουν το ένα τρίτο της κανονικής μερίδας, έτσι άρχισαν να σκοτώνουν και να τρώνε τα άλογά τους. Στις 7 Δεκεμβρίου, σε κάθε 2ο άνδρες της Έκτης Στρατιάς αντιστοιχούσε ένα καρβέλι ψωμί.

Ο Χίτλερ αντιλήφθηκε ότι έχανε την Έκτη Στρατιά, και διέταξε τον στρατάρχη Έριχ ωον Μανστάιν (Erich von Manstein) και την 4η μηχανοκίνητη στρατιά να αρχίσουν επιχείρηση σωτηρίας. Ο Μανστάιν εμποδίστηκε να ενωθεί με την Έκτη Στρατιά 50 χιλιόμετρα πριν το Στάλινγκραντ, καθώς ο Κόκκινος Στρατός τον καθήλωσε με συνεχή πυρά. Στις 27 Δεκεμβρίου 1942, ο Μανστάιν αποφάσισε να υποχωρήσει, καθώς αντιμετώπιζε τον κίνδυνο περικύκλωσης από τους Ρώσους.

Στο Στάλινγκραντ τον τελευταίο μήνα είχαν σκοτωθεί 28.000 γερμανοί στρατιώτες. Καθώς είχαν μείνει ελάχιστα τρόφιμα, ο Πάουλους έδωσε την εντολή να πάψουν να τρέφονται οι 12.000 τραυματίες. Δελτίο τροφίμων μπορούσαν να έχουν μόνον όσοι πολεμούσαν. Ο Έριχ φον Μανστάιν έδωσε στον Πάουλους την εντολή να επιχειρήσει μαζική έξοδο από την πόλη του Στάλινγκραντ, αλλά οι Γερμανοί που βρίσκονταν μέσα στην πόλη ήταν πολύ αδύναμοι για κάτι τέτοιο.

Στις 3ο Ιανουαρίου 1943, ο Χίτλερ προήγαγε τον Πάουλους σε στρατάρχη και του έστειλε μήνυμα ότι κανένας γερμανός στρατάρχης δεν αιχμαλωτίστηκε ποτέ. Ο Χίτλερ υποδείκνυε έτσι στον Πάουλους να αυτοκτονήσει, αλλά εκείνος απέρριψε την ιδέα του φύρερ, και την επόμενη ημέρα παραδόθηκε στους Σοβιετικούς του Κόκκινου Στρατού. Ο τελευταίος Γερμανός παραδόθηκε στις 2 Φεβρουαρίου.

Η μάχη του Στάλινγκραντ είχε τελειώσει. Αιχμαλωτίστηκαν περισσότεροι από 91.000 άνδρες και 150.000 πέθαναν κατά την διάρκεια της πολιορκίας. Οι γερμανοί αιχμάλωτοι αναγκάστηκαν να πάνε με τα πόδια στην Σιβηρία. Περίπου 45.000 πέθαναν σ’ αυτήν την πορεία, και μόνον  7.000 επιβίωσαν μετά από την λήξη του πολέμου.

Ο Πάουλους φυλακίστηκε, και αρχικά αρνήθηκε να συνεργαστεί με τους Σοβιετικούς. Αλλά, όταν ανακάλυψε ότι οι φίλοι του Έριχ Χέπνερ (Erich Hoepner) και Έρβιν φον Βιτζλέμπεν (Erwin von Witzleben) εκτελέστηκαν μετά την Συνωμοσία του Ιουλίου, συμφώνησε να κάνει αντιναζιστικές ραδιοφωνικές εκπομπές. Σ’ αυτές καλούσε γερμανούς αξιωματικούς να εγκαταλείψουν τον Χίτλερ και να τον παρακούσουν. Ο Χίτλερ διέταξε να συλληφθεί και να φυλακιστεί όλη η οικογένεια του φον Πάουλους.

Το 1946 ο Πάουλους κατέθεσε στην Δίκη της Νυρεμβέργης ως μάρτυρας κατηγορίας. Μολονίτι παραδέχτηκε ότι ήταν ένοχος εγκλημάτων κατά την επίθεση κατά της Σοβιετικής Ένωσης αρνήθηκε να ενοχοποιήσει τους Άλφρεντ Γιόντι (Alfred Jodl) και Βίλχελμ Καϊτέλ (Wilhelm Keitel). Ο Πάουλους παρέμεινε φυλακισμένος στην Σοβιετική Ένωση ως το 1953, οπότε αποφυλακίστηκε. Εγκαταστάθηκε στην Δρέσδη της Ανατολικής Γερμανίας, όπου εργάστηκε ως επιθεωρητής της Λαϊκής Αστυνομίας. Πέθανε την 1η Φεβρουαρίου  1957.

(1) Αξιολόγηση του στρατιωτικού Φρίντριχ φον Πάουλους το 1927.

Πασχίζει για την αποφυγή δημιουργίας εχθρών. Είναι αργός, αλλά μεθοδικός. Φανερώνει ικανότητες τακτικής, μολονότι τείνει να δαπανά πολύ χρόνο για την εκτίμηση της κατάστασης.

(2) Samuel W. Mitcham: Hitler’s Field Marshals. 1988.

Δύσκολα φανταζόμαστε στρατηγό λιγότερο κατάλληλο για την αρχιστρατηγία από τον Φρίντριχ φον Πάουλους το 1942. Πράγματι ήταν σταθερός, τεχνικώς άριστος επιτελικός αξιωματικός, αλλά ποτέ δεν είχε αναλάβει την διοίκηση μονάδας μεγαλύτερης από ένα πειραματικό μηχανοκίνητο τάγμα. Ήταν από τα νύχια ως την κορφή ένας αξιωματικός επιτελείου. Υψηλός, αδύνατος και σχολαστικός, φορούσε κατά κανόνα γάντια καθώς μισούσε την βρωμιά. Έκανε λουτρό και άλλαζε ρούχα δύο φορές την ημέρα, και ορισμένοι πιο μάχιμοι συνάδελφοί του τον ονόμαζαν σαρκαστικά  «ο Ευγενής Κύριος» και «ο Κομψότερος Κύριός μας». Ακόμη χειρότερα του έλειπε η αποφασιστικότητα, ενώείχε  πείσει τον εαυτό του ότι ο Χίτλερ ήταν μια αλάνθαστη στρατιωτική μεγαλοφυΐα — ένας μοιραίος συνδυασμός.

(3) Τον χειμώνα του 1942 ανατέθηκε στον στρατηγό Γκίντερ Μπλούμεντριτ (Guenther Blumentritt) να επισκεφτεί το Ανατολικό Μέτωπο. Ο Χίτλερ απέρριψε την αναφορά του Μπλούμεντριτ για υποχώρηση από το Στάλινγκραντ.

Πέρασα 10 ημέρες σ’ εκείνον τον τομέα, και ύστερα από την επιστροφή μου συνέταξα μια αναφορά για το πόσο ανασφαλές ήταν να διατηρούμε ένα τόσο μακρό αμυντικό μέτωπο στην διάρκεια του χειμώνα. Οι ατμομηχανές σταματούσαν 200 χιλιόμετρα πίσω από την γραμμή του μετώπου, και η επίπεδη, αποψιλωμένη μορφολογία της χώρας σήμαινε ότι υπήρχε ελάχιστη ξυλεία για την εκτέλεση αμυντικών έργων. Οι διαθέσιμες γερμανικές μεραρχίες κρατούσαν γραμμές των 50 – 60 χιλιομέτρων. Δεν υπήρχαν κατάλληλα χαρακώματα ή σταθερές θέσεις. Ο στρατηγός Χάλντερ (Halder) αποδέχθηκε αυτήν την αναφορά και πρότεινε να διακοπεί η επίθεσή μας, με δεδομένη την αυξανόμενη αντίσταση που προβαλλόταν και τα εντεινόμενα σημεία κινδύνου από το εκτεταμένο μέτωπο. Αλλά ο Χίτλερ δεν άκουγε τίποτε. Ως τον Σεπτέμβριο η ένταση μεταξύ του φύρερ και του Χάλντερ αυξανόταν, και οι διαξιφισμοί τους έγιναν σκληρότεροι. Ήταν μια διαφωτιστική εμπειρία να βλέπει κάποιος τον Χίτλερ να συζητάει σχέδια με τον Χάλντερ. Ο φύρερ συνήθιζε να κινεί με μεγάλες κινήσεις τα χέρια του πάνω από τον χάρτη — «Επιτεθείτε εδώ, επιτεθείτε εκεί». Όλα ήσαν αόριστα και άσχετα από τις πρακτικές δυσκολίες. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι θα ήθελε, αν μπορούσε, να απολύσει όλο το Γενικό Επιτελείο, με μια πλατιά κίνηση των χεριών του. Αισθανόταν ότι αποδέχονταν μόνον με μισή καρδιά τις ιδέες του. Εντέλει, ο στρατηγός Χάλντερ κατέστησε σαφές ότι αρνιόταν να αναλάβει την ευθύνη για την εξακολούθηση της επιθετικής προέλασης με τον χειμώνα να πλησιάζει. Αποπέμφθηκε στο τέλος Σεπτεμβρίου, και αντικαταστάθηκε από τον στρατηγό Τσάιτσλερ (Zeitzler) – τον τότε Επιτελάρχη του Στρατάρχη φον Ρούντστεντ (Rundstedt) στο Δυτικό Μέτωπο. Εμένα, με έστειλαν Δυτικά, να αναλάβω την θέση του Τσάτσλερ.

(4) Φρίντριχ Πάουλους: τηλεγραφικό μήνυμα στον Αδόλφο Χίτλερ (24 Ιανουαρίου 1943)

Στρατεύματα χωρίς πολεμοφόδια ή τροφή. Αποτελεσματική διοίκηση όχι πλέον δυνατή. 18.000 τραυματίες χωρίς εφόδια, ιματισμό, φάρμακα. Περαιτέρω άμυνα άνευ νοήματος. Αναπόφευκτη κατάρρευση. Στρατός ζητεί άμεση άδεια παραδόσεως, ώστε σωθεί ζωή υπολοίπων ανδρών.

(5) Αδόλφος Χίτλερ: τηλεγράφημα στον Φρίντριχ Πάουλους (24 Ιανουαρίου 1943)

Παράδοση απαγορεύεται. Έκτη Στρατιά θα κρατήσει θέσεις έως τελευταίου ανδρός και τελευταίας μάχης και από την ηρωική στάση τους συνεισφέρει αλησμόνητο τρόπο στην ίδρυση αμυντικού μετώπου και σωτηρία Δυτικού κόσμου.

(6) Φρίντριχ Πάουλους:  τηλεγράφημα στον Αδόλφο Χίτλερ (31 Ιανουαρίου 1943)

Έκτη Στρατιά, πιστή σε όρκο και συνείδηση μεγάλη σημασίας αποστολής της, κράτησαν θέσεις έως τελευταίου ανδρός και τελικής μάχης για τον Φύρερ και την Πατρίδα ως το τέλος.

(7) Γερμανικά στενογραφημένα πρακτικά όσων είπε ο Αδόλφος Χίτλερ σε συνάντηση με τους στρατηγούς του την 1η Φεβρουαρίου 1943.

Θα φθάσει στην Μόσχα – και σκεφτείτε την ποντικοπαγίδα εκεί. Εκεί θα υπογράψει οτιδήποτε. Θα κάνει ομολογίες, διακηρύξεις – θα δείτε. Τότε θα κατεβούν την πλαγιά της πνευματικής χρεοκοπίας ως το χαμηλότερο βάθος. Θα δείτε —  θα πάρει μια εβδομάδα το πολύ ωσότου ο Σέιλιτς (Seydlitz) και ο Σμιτ (Schmidt), ακόμη κι ο Πάουλους,  καταλάβουν το ραδιομέγαρο. Θα μπουν στην Λιουμπλιάνκα [αρχηγείο KGB και φυλακή στην Μόσχα], κι εκεί θα τους φάνε τα ποντίκια. Πώς μπορούν να είναι τόσο δειλοί; Δεν το καταλαβαίνω. Τι είναι η Ζωή; Η Ζωή είναι το Έθνος. Το άτομο πρέπει να πεθάνει άμεσα. Πέρα από την ζωή του ατόμου βρίσκεται το Έθνος. Αλλά, πώς μπορεί να φοβάται κάποιος αυτή την στιγμή του θανάτου, με τον οποίο μπορεί να ελευθερωθεί από αυτήν την μιζέρια, αν το καθήκον του δεν τον δένει με αυτήν την Κοιλάδα των Δακρύων. Τόσοι άνθρωποι έχουν πεθάνει, και ξάφνου ένας τέτοιος άνθρωπος αμαυρώνει την τελευταία στιγμή τον ηρωισμό τόσο πολλών άλλων. Θα μπορούσε να ελευθερώσει τον εαυτό του από όλη τη λύπη και να ανέλθει στην αιωνιότητα και την εθνική αθανασία, αλλά εκείνος επιλέγει να πάει στην Μόσχα! Ό,τι με πληγώνει περισσότερο, προσωπικά, είναι ότι τον προήγαγα σε στρατάρχη. Θέλησα να του δώσω αυτήν την τελευταία ευχαρίστηση. Αυτός είναι ο τελευταίος στρατάρχης που θα διορίσω σ’αυτόν τον πόλεμο.

(8) Επίσημη γερμανική ραδιοφωνική εκπομπή στις 3 Φεβρουαρίου 1943.

Η μάχη του Στάλινγκραντ τελείωσε. Πιστοί στον όρκο τους να πολεμήσουν μέχρι την τελευταία τους πνοή, οι άντρες της Έκτης Στρατιάς υπό την άψογη ηγεσία του Στρατάρχη Πάουλους νικήθηκαν από τις υπέρτερες δυνάμεις του εχθρού και από τις αντίξοες περιστάσεις που αντιμετώπισαν οι δυνάμεις μας.

(9) Edward Heath: The Course of My Life. 1988.

Ενόσω ήμουν στο δικαστήριο, οι Ρώσοι παρουσίασαν ως μάρτυρα κατηγορίας τον Στρατάρχη φον Πάουλους, που υπήρξε διοικητής της Έκτης Γερμανικής Στρατιάς στο Στάλινγκραντ. Ψηλός, και πλέον ελαφρώς σκυφτός, διηγήθηκε με ήρεμη φωνή την ιστορία της επίθεσης εναντίον της Ρωσίας’ πώς σχεδιάστηκε, τις διαταγές που δόθηκαν για την μεταχείριση του ρωσικού λαού και, τελικώς, για την ήττα και την αιχμαλωσία του στρατού του. Εξετάσθηκε από τα μέλη όλων των κατηγορουσών αρχών. Αισθάνθηκα ιδιαιτέρως υπερήφανος για την επιδεξιότητα με την οποία η βρετανική ομάδα, υπό τον Ντέιβιντ Μάξγουελ Φάιφ, λόρδο του Κίλμιουιρ, έκανε τη δουλειά της, και όλοι παρατηρούσαμε τα πρόσωπα στα έδρανα των κατηγορουμένων καθώς ξεδιπλωνόταν η εφιαλτική διήγηση. Σκεφτόμουν όλα τα σχέδια επίθεσης και κατοχής που αποκαλύπτονταν’ τη φρίκη των στρατοπέδων συγκέντρωσης  — τα συρρικνωμένα κεφάλια των στραγγαλισμένων Πολωνών και τα διάστικτα ανθρώπινα δέρματα σε αμπαζούρ για λαμπατέρ που είχα δει ανάμεσα σε άλλα αντικείμενα στην αίθουσα πειστηρίων  — και την καταναγκαστική εργασία’ για τις χιλιάδες εκτοπισμένων ανθρώπων από κάθε ευρωπαϊκή χώρα που βρίσκονταν σκορπισμένοι σ’ όλη την ήπειρο αναζητώντας απελπισμένα ένα σπίτι’ κι εκείνους τους πρόχειρους τάφους που είχαμε αφήσει πίσω μας καθώς κινούμασταν από την Νορμανδία στην Βαλτική.  Ο νους μου πήγε ακόμη πιο πίσω, στο απόγευμα της 3ης Σεπτεμβρίου 1939, όταν ο Νέβιλ Τσάμπερλεν ( Neville Chamberlain) απευθύνθηκε στο έθνος από το ραδιόφωνο και προειδοποίησε ότι «Ενάντια στο κακό θα πολεμήσουμε — την ωμή βία, την κακοπιστία, την αδικία, την καταπίεση και τους διωγμούς– κι ενάντια σ’ αυτά είμαι βέβαιος ότι το δίκαιο θα επικρατήσει.».

Ποιος και γιατί χρηματοδοτεί τον φασισμό;

Είναι ολωσδιόλου απίθανο το τι μπορεί να διαβάσει κάποιος στο διαδίκτυο: σκουπίδια, αποκυήματα και διαμαντάκια. Πριν από μερικές ημέρες βρήκα το βιβλίο του Antony C. Sutton: Wall Street and the Rise of Hitler, 2000, στον ιστότοπο του περιοδικού Studies in Reformed Theology. Άρχισα να το φυλλομετρώ και κατέληξα να το διαβάσω απνευστί (διακοπών του Πάσχα βοηθουσών!)..

Το έβδομο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στην εξέταση των σχέσεων όχι μόνον των γερμανών, αλλά και των αμερκανών βιομηχάνων και χρηματιστών με την άμοδο του Χίτλερ στην εξουσία, και με κατάλληλη παράθεση πειστικών τεκμηρίων. Υποθέτω, ότι στον βαθμό που η γερμανική βιομηχανία ανασυγκροτήθηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου με αμερικανικά κεφάλαια μετά την συντριβή της Γερμανίας στο τέλος του Α’ Παγκόσμιου πολέμου. Το κείμενο μου γέννησε πολλές σκέψεις για την σύγχρονη άνοδο του φασισμού στην Ευρώπη και την Ελλάδα, και θαρρώ ότι, αν θέλουμε να ανατάμουμε στα σοβαρά το φαινόμενο αυτό, θα πρέπει να εξετάσουμε το δίκτυο των χρηματοδοτικών πόρων των φασιστικών ομάδων. Και, επειδή στην εποχή μας, πολλά και μεγάλα συμβαίνουν ανοιχτά και σε πρώτο πλάνο, τόσο πολλά, τόσο μεγάλα και τόσο σε πρώτο πλάνο που να μη προλαβαίνουμε να ανασυγκροτήσουμε την πλήρη εικόνα, υποθέτω ότι θα πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να αποτιμήσουμε σε χρήμα τον τηλεοπτικό και ραδιοφωνικό χρόνο που αφιερώνεται στις ποικιλώνυμες φασιστικές ομάδες καθημερινά, τουλάχιστον από το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης το 2008. Τέτοια έχοντας στον νου, αποφάσισα να επιχειρήσω την απόδοση στα ελληνικά του έβδομου κεφαλαίου του βιβλίου του Antony C. Sutton: Wall Street and the Rise of Hitler..

Άλλωστε, σε τι χρησιμεύει η Ιστορία, αν όχι την προσεκτική απόπειρα να γνωρίσει το σήμερα εξ αναλόγου προς το παρελθόν και mutatis mutandis; Αλλά, επ’ αυτού θα πρέπει να αναλάβει πρωτοβουλίες ο καθένας μας

 

 

Μα, πώς προέκυψε αυτή η Κριμαία; ρώτησε φίλος εχθές

Η Κριμαία είναι η μόνη περιοχή της Ουκρανίας όπου η πλειονότητα των κατοίκων είναι Ρώσοι. Οι κάτοικοί της έδειξαν εχθρικά αισθήματα έναντι των φιλοδυτικών διαδηλώσεων στην πρωτεύουσα της χώρας Κίεβο. Από την εποχή της διάλυσης της Σοβιετικής Ένωσης, η Ρωσία απέκτησε το δικαίωμα να διατηρεί μια ναυτική βάση στην Σεβαστούπολη.

Αλλά, πώς κατέληξε η Κριμαία, αν και με ρωσικό πληθυσμό κατά πλειονότητα, να ανήκει στην Ουκρανία;

Πρόκειται για απόφαση του Νικήτα Χρουστσόφ, το 1954, κατά τον εορτασμό των 300 ετών από την ένωση της Ουκρανίας με την Ρωσία. Πολλοί ισχυρίζονται ότι ήταν ένα δώρο που προσέφερε ο Ουκρανός Χρουστσόφ στην γενέτειρά του, αλλά η σχέση του Χρουστσόφ με την Ουκρανία είναι πιο περίπλοκη. Ο ίδιος γεννήθηκε σε ρωσική πόλη, που σήμερα είναι μέρος της Ρωσίας, αναδείχτηκε, όμως, σε ηγετική μορφή μέσα από τις γραμμές του Κομμουνιστικού Κόμματος Ουκρανίας, του οποίου υπήρξε Γενικός Γραμματέας επί Στάλιν. Ίσως, η αρχική αιτία για την μεταφορά της κυριαρχίας στην Κριμαία από την Σοβιτική Σοσιαλιστική Δημοκρατία (ΣΣΔ) της Ρωσίας στην ΣΣΔ της Ουκρανίας, υπήρξε το δημογραφικό κενό, και η ανάγκη εποικισμού της Κριμαίας. Πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο (1939-1945), η Κριμαία είχε έναν πληθυσμό 300.000 Τατάρων. Επειδή η κοινότητα των Τατάρων, με ισχυρούς δεσμού γένους στο εσωτερικό της, υποστήριξε κατά πλειοψηφία την γερμανική κατοχή, ο Στάλιν αποφάσισε να τους τιμωρήσει, μεταφέροντας όλους τους Τατάρους σε άλλη περιοχή της Ρωσίας, μόλις ο Κόκκινος Στρατός απελευθέρωσε την περιοχή από τους Ναζί, το 1944. Την ίδια χρονιά, ο Νικήτα Χρουστσόφ υπέβαλε στην σοβιετική κυβέρνηση ένα σχέδιο εποικισμού της Κριμαίας από Ουκρανούς γεωργούς, που είχαν χάσει μηχανήματα και εγκαταστάσεις κατά την διάρκεια του πολέμου με την Γερμανία. Το σχέδιο δεν έλαβε την απαιτούμενη υποστήριξη από την κυβέρνησης της ΕΣΣΔ. Ο Νικήτα Χρουστσόφ επανέφερε την ιδέα από την πρώτη στιγμή που αντικατέστησε τον νεκρό Στάλιν στην ηγεσία του Κομμουστικού Κόμματος και της ΕΣΣΔ. Το πλαίσιο για την υλοποίηση του σχεδίου του ήταν ο εορτασμός των 300 χρόνων από την ένωση της Ουκρανίας με την Ρωσία.

Η ανακοίνωση της ένωσης της Κριμαίας με την Ουκρανία ανακοινώθηκε λακωνικά από την Πράβντα στις 27 Φεβρουαρίου 1954: «Διάταγμα του Προεδρείου του Ανωτάτου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ διά του οποίου μεταφέρεται η επαρχία της Κριμαίας από τη Ρωσική Δημοκρατία στην Ουκρανική Δημοκρατία, καθώς ελήφθη υπόψη ο ενιαίος χαρακτήρας της οικονομίας, η γεωγραφική γειτνίαση και οι στενοί οικονομικοί δεσμοί μεταξύ της επαρχίας της Κριμαίας και της Ουκρανικής Δημοκρατίας,  και εγκρίνεται η κοινή παρουσία του Προεδρείου του Ανωτάτου Σοβιέτ της Ρωσικής Δημοκρατίας και του Προεδρείου του Ανωτάτου Σοβιέτ της Ουκρανικής Δημοκρατίας κατά τη μεταβίβαση της επαρχίας της Κριμαίας από τη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ρωσίας στην Σοβιετική ΣοσιαλιστικήΔημοκρατία της Ουκρανίας». Το 1954 κατοικούσαν στην Κριμαία 268.000 Ουκρανοί και 858.000 Ρώσοι, και η περιοχή είχε πολλούς και ζωντανούς πολιτισμικούς δεσμούς με την Ρωσία. Παραταύτα, ο Χρουστσόφ, στο πλαίσιο της αποσταλινοποίησης, επιχείρησε να κολακεύσει του Ουκρανούς που είχαν δεινοπαθήσει κατά την διάρκεια των πενταετών σχεδίων του Στάλιν για την ταχεία κολλεκτιβοποίηση της αγροτικής οικονομίας.

Από το 1954 και εξής, πολλοί Ρώσοι και Ουκρανοί εγκαταστάθηκαν στην Κριμαία, χωρίς προβλήματα, αφού Ουκρανία και Ρωσία ήταν ενταγμένες στην ενιαία ΕΣΣΔ.  Πολλοί Τάταροι έλαβαν σταδιακά, κατά τις δεκαετίες του 1980  και 1990, το δικαίωμα να επιστρέψουν στην Κριμαία.

Το 1992, όταν αποφασίστηκε η διάλυση της ΕΣΣΔ και η ίδρυση της Κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών, πολλοί περίμεναν ότι ο Ρώσος πρόεδρος Μπορίς Γέλτσιν θα πίεζε για την ένταξη της Κριμαίας στην Ρωσία, αλλά ο Γέλτσιν δεν έθεσε το ζήτημα σε προτεραιότητα κατά τις διαπραγματεύσεις μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας.

Από αριστερά: Νίνα Χρούστσεβα-Κουχρατσούκ, η Μάμι Αϊζενχάουερ, ο Νικήτα Χρουστσόφ, και ο Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, σε δείπνο το 1959.

Συμφωνία της Βάρκιζας, 12-2-1945

Στην κατοικία του Παναγιώτη Κανελλόπουλου στην Βάρκιζα υπογράφηκαν δύο σημαντικά έγγραφα στις 12 Φεβρουαρίου του 1945, όταν οι μάχες στην Αθήνα είχαν πια κοπάσει: η Συμφωνία της Βάρκιζας και το Πρωτόκολλον διά στρατιωτικά ζητήματα. Ο σκοπός; να μη χαθούν άλλες ζωές Ελλήνων, να αρχίσει η ανοικοδόμηση, που χρειάζεται την ειρήνη, να αποφευχθεί ο εμφύλιος  πόλεμος…

Επανάσταση στην Γερμανία!

Η Νοεμβριανή Επανάσταση στην Γερμανία του 1918

________________________________________________________________________________

Η Νοεμβριανή Επανάσταση, 1918/1919 υπήρξε συνέπεια της στρατιωτικής ήττας της Γερμανικής Αυτοκρατορίας στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, και έναυσμά της υπήρξε η ναυτική εξέγερση στις αρχές Νοεμβρίου 1918. Μέσα σε λίγες ημέρες μόνον η εξέγερση διαδόθηκε σε όλη την αυτοκρατορία  χωρίς να συναντήσει αντίσταση από την παλαιά τάξη πραγμάτων. Εξελισσόμενη έγινε ένα μαζικό κίνημα κατά του μοναρχικού συστήματος, καθώς η εργατική τάξη και οι εργαζόμενοι ενώθηκαν με τον στρατό. Σ’ ολόκληρη την χώρα συγκροτήθηκαν Συμβούλια Εργατών και Στρατιωτών (Arbeiter- Soldatenräte, ASR)που ανέλαβαν πολιτικές και στρατιωτικές εξουσίες. Τα δύο σοσιαλδημοκρατικά κόμματα, που είχαν προκύψει από την διάσπαση του 1917, το Πλειοψηφικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας (MSPD) και το Ανεξάρτητο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας (USPD), τέθηκαν επικεφαλής της επανάστασης. Μαζί με τα Συμβούλια, αναδείχθηκαν σε κύριους πολιτικούς παίκτες της Νοεμβριανής Επανάστασης. Στα περισσότερα Συμβούλια την πλειοψηφία είχε το MSPD.

Αυτοκράτορας Γουλιέλμος Β΄	Μαξιμιλιανός πρίγκιπας της Βάδης, Καγκελάριος του Ράιχ	Φρίντριχ Έμπερτ, πρόεδρος MSPD, Καγκελάριος που διαδέχτηκε τον Μαξιμιλιανό. Ταυτοχρόνως υπήρξε συμπρόεδρος του Συμβουλίου των Αντιπροσώπων του Λαού	Χούγκο Χάαζε, ηγέτης του USPD, συμπρόεδρος του Συμβουλίου των Αντιπροσώπων του Λαού

Στις 9 Νοεμβρίου 1918, ο αυτοκρατορικός καγκελάριος πρίγκιπας Μαξιμιλιανός της Βάδης (Maximilian von Baden) (1867-1929), ανακοίνωσε ότι ο Αυτοκράτορας αποκήρυξε τον θρόνο του. Ο πρίγκιπας Μαξ παρέδωσε το αξίωμα του Καγκελαρίου του Ράιχ στον Φρίντριχ Έμπερτ (Friedrich Ebert (1871-1925), πρόεδρο του MSPD. Την ίδια ημέρα, ο Φίλιπ Σάιντεμαν (Philipp Scheidemann) (MSPD, 1865-1939) ανακήρυξε την αβασίλευτη πολιτεία από ένα παράθυρο του κτιρίου του Ράιχσταγ (Reichstag). Μερικές ώρες αργότερα, ο Καρλ Λίμπκνεχτ (Karl Liebknecht) (USPD, 1871-1919) ανακήρυξε την «Ελεύθερη Σοσιαλιστική Πολιτεία». Αυτή η διπλή ανακήρυξη αβασίλευτου αντιπροσωπευτικού πολιτεύματος αντανακλούσε την σύγκρουση που υπέφωσκε στην επανάσταση.

Φίλιπ Σάιντεμαν	Συγκέντρωση εμπρός από το Ράιχσταγ, 9-11-1918	Καρλ Λίμπκνεχτ

Ενώ το MSPD επιθυμούσε την σύγκληση μιας συνταγματικής εθνοσυνέλευσης χωρίς καμιά καθυστέρηση, το USPD προωθούσε την γοργή υλοποίηση των σοσιαλιστικών ιδανικών με ένα σύστημα συμβουλίων που θα έμοιαζε με τα σοβιέτ, τις ρωσικές επιτροπές του 1917. Το MSPD επιθυμούσε τα θεμελιώδη ζητήματα συνταγματικής νομοθεσίας, συμπεριλαμβανομένου του οικονομικού συστήματος, να αποφασιστούν από μια δημοκρατικά εκλεγμένη Εθνοσυνέλευση. Στην προοπτική των πολυάριθμων προκλήσεων που εγείρονταν με αφορμή την ήττα στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, όπως ο επαναπατρισμός μερικών εκατομμυρίων στρατιωτών και η τροφοδοσία της αγοράς με τρόφιμα, και υπό την απειλή να οδηγηθεί η χώρα σε εμφύλιο πόλεμο, το MSPD επέλεξε να συνεργαστεί με ισχυρούς πολιτικούς παράγοντες της αυτοκρατορίας. Πάντως, μεταξύ των αξιωματικών, των δικαστών και των υπαλλήλων της δημόσιας διοίκησης δεν υπήρξε ισχυρή αίσθηση στήριξης της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας και της αβασίλευτης πολιτείας. Αυτή η έλλειψη δημοκρατικού φρονήματος θα βάρυνε πολύ στην τύχη της νέας Δημοκρατίας της Βαϊμάρης.

Ο Γκρένερ έπεισε τον Κάιζερ Γουλιέλμο να παραιτηθεί, και πρωτοστάτησε στην συμμαχία με το MSPD του Έμπερτ, για να διασφαλιστεί ότι δεν θα άλλαζε το οικονομικο-κοινωνικό σύστημα στην Γερμανία, όπως άλλωστε είχε ζητήσει και ο Γουλιέλμος στο μήνυμα για την παραίτησή του από τον θρόνο..

Πάντως, στις 9 Νοεμβρίου 1918, σχηματίστηκε ένα πανεθνικό «Συμβούλιο των Αντιπροσώπων του Λαού» και την επόμενη ημέρα επικυρώθηκε ως προσωρινή κυβέρνηση από την Γενική Συνέλευση των Εργατών του Βερολίνου και τα Συμβούλια των Στρατιωτών. Το εξαμελές Συμβούλιο περιλάμβανε 3 αντιπροσώπους του MSPD και 3 του USPD. Είχε 2 συμπροέδρους: τον Φρίντριχ Έμπερτ (MSPD) και τον Χούγκο Χάαζε (Hugo Haase) (USPD, 1863-1919). Ρόλο-κλειδί στην επανάσταση έπαιξε ο Έμπερτ με τα δύο αξιώματά του, του Καγκελαρίου του Ράιχ και του συμπροέδρου του Συμβουλίου των Αντιπροσώπων του Λαού. Με συμφωνία που συνήφθη στις 10 Νοεμβρίου  1919 με τον στρατηγό Βίλχελμ Γκρένερ (Wilhelm Groener) (1867-1939), επικεφαλής του Γερμανικού Γενικού Επιτελείου (Σύμφωνο Έμπερτ-Γκρένερ), εξασφάλισε την υποστήριξη των αξιωματικών. Μεταξύ των νόμων που έφερε  προς ψήφιση το Συμβούλιο των Αντιπροσώπων του Λαού ήταν η εισαγωγή του δικαιώματος ψήφου στις γυναίκες στις 12 Νοεμβρίου 1918.  Το  Συμβούλιο των Αντιπροσώπων του Λαού αποφάσισε οι εκλογές να γίνουν στις 19 Νοεμβρίου 1919.

Στις 28 Δεκεμβρίου 1918, η συμμαχία μεταξύ MSPD και USPD στην προσωρινή κυβέρνηση κατέρρευσε, όταν το USPD αποσύρθηκε από το Συμβούλιο των Αντιπροσώπων του Λαού, λόγω διαφωνιών για την στρατιωτική εμπλοκή στην καταστολή εργατικών κινητοποιήσεων. Η σύγκρουση για την μελλοντική πορεία της επανάστασης κλιμακώθηκε στην Εξέγερση των Σπαρτακιστών του Ιανουαρίου 1919, όταν στρατεύματα της κυβέρνησης του MSPD κατέστειλαν τις εξεγέρσεις που καθοδηγούνταν από σοσιαλδημοκράτες του USPD και κομμουνιστές του KPD, με την βοήθεια των δεξιών ενόπλων του Φράικορπς (Freikorps). Στις 15 και 16 Ιανουαρίου 1919, μέλη της παραστρατιωτικής οργάνωσης Φράικορπς δολοφόνησαν του ηγέτες του KPD Ρόζα Λούξεμπουργκ (Rosa Luxemburg) (1871-1919) και Καρλ Λίμπκνεχτ (Karl Liebknecht) (1871-1919).

H Berliner Lokal-Anzeiger, 16 Ιανουαρίου 1919 ανακοινώνει στην πρώτη σελίδα της τον θάνατο της Ρόζας Λούξεμπουργκ και του Kαρλ Λίμπκνεχτ.

Μέλη του Φράικορπς ήσαν απόστρατοι του Α΄Παγκόσμιου πολέμου. Είχαν τάξει σκοπό τους την καταπολέμηση του μπολσεβικισμού. Πολέμησαν εξεγερμένους πολίτες από το Βερολίνο ως την Πολωνία. Εδώ η ναυτική ταξιαρχία Ehrhardt καταλαμβάνει την διοικητική περιφέρεια του Βερολίνου κατά το πραξικόπημα Κάπ (1920).

Οι εκλογές της 19ης Ιανουαρίου 1919 για την Εθνοσυνέλευση σημάδεψαν την οριστική στροφή της επανάσταση προς την αστική κοινοβουλευτική δημοκρατία, μολονότι στους επόμενους μήνες σημειώθηκαν σκληρές συγκρούσεις με την ριζοσπαστική Αριστερά, τοπικές εξεγέρσεις και ακήρυχτες απεργίες.

Το MSPD βγήκε από τις εκλογές της 19ης Ιανουαρίου ως το ισχυρότερο κόμμα στην Γερμανία. Στις 6 Φεβρουαρίου, η Εθνοσυνέλευση εγκαταστάθηκε στην Βαϊμάρη, και στις 11 Φεβρουαρίου εξέλεξε τον Φρίντριχ Έμπερτ Πρόεδρο του Ράιχ. Η πρώτη κυβέρνηση του Ράιχ που θα ήταν υπόλογη στο Κοινοβούλιο, η κυβέρνηση της Συμμαχίας της Βαϊμάρης όπου συμμετείχαν το Πλειοψηφικό Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα της Γερμανίας (MSPD), το Κόμμα του Κέντρου και το Γερμανικό Δημοκρατικό Κόμμα (DDP), με πρωθυπουργό τον Φίλιπ Σάιντεμαν (MSPD), ανέλαβε τα καθήκοντά της στις 12 Φεβρουαρίου 1919. Τα περισσότερα Συμβούλια των Εργατών και Στρατιωτών αυτοδιαλύθηκαν ως το καλοκαίρι του 1919.

 

 

 

Πηγή: Reinhard Sturm, «Vom Kaiserreich zur Republik 1918/19», σε Bundeszentrale für politische Bildung (εκδ.), Informationen zur politischen Bildung (αρ. 261): Weimarer Republik. Bonn, 2003.

Α’ Παγκόσμιος πόλεμος

«Όταν μπορούσαμε να διαχειριστούμε την κατάσταση δείξαμε αμέλεια, και τώρα που είναι εντελώς εκτός ελέγχου χρησιμοποιούμε με υπερβολική καθυστέρηση φάρμακα που τότε θα μπορούσαν να είχαν θεραπεύσει. Δεν υπάρχει τίποτε νέο στην ιστορία αυτή. Είναι τόσο παλιά όσο τα βιβλία των σιβυλλικών χρησμών. Είναι του μεγάλου, ζοφερού καταλόγου της άκαρπης εμπειρίας και της περιορισμένης ικανότητας της ανθρωπότητας να διδαχθεί. Έλλειψη οξυδέρκειας, απροθυμία για δράση όταν η δράση θα ήταν απλή και αποτελεσματική, έλλειψη καθαρής σκέψης, συγκεχυμένες συμβουλές μέχρι να προκύψει η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, μέχρι η αυτοσυντήρηση να χτυπήσει το ενοχλητικό της γκονγκ – αυτά είναι τα γνωρίσματα που γεννούν την αέναη επανάληψη της Ιστορίας».

Βουλή των Κοινοτήτων, 3 Μαΐου 1935, μετά την Σύσκεψη στην Στρέζα, όπου η Βρετανία, η Γαλλία και η Ιταλία συμφώνησαν – ματαίως – να διατηρήσουν την ανεξαρτησία της Αυστρίας.

Σωκράτης: Η άγνοια λοιπόν των φοβερών και των μη φοβερών, αυτό   δεν είναι που κάνει την δειλία;
Κι εκείνος έκανε νεύμα ότι το παραδέχεται.

Πλάτων: Πρωταγόρας

Πλησιάζει επικίνδυνα η εκατονταετηρίδα από την κήρυξη του Α’ Παγκόσμιου πολέμου, και θυμήθηκα ένα παλιό ντοκιμαντέρ που είδα πριν από πολλά χρόνια. Το αναζήτησα στο διαδίκτυο και, ω! του θαύματος, το βρήκα: 16 επεισόδια των 40 λεπτών περίπου. Είδα το πρώτο μέρος εκείνο που στριφογύριζε στον νου μου, λόγω των αναλογιών που έχει με κάποια από τα σημαντικά τεκταινόμενα των τελευταίων ετών. Λιτή και σαφής η αναφορά στα βαθύτερα αίτια της σύγκρουσης: ο ανταγωνισμός των ιμπεριαλιστικών βιομηχανικών κρατών της εποχής, παλαιών που επιζητούσαν την διατήρηση της καθεστηκυΐας τάξης πραγμάτων, και των ανερχόμενων που επιζητούσαν την ραγδαία μεταβολή της. Την διατήρηση ή την ανακατανομή ρόλων στην διεθνή σκηνή.

Διέκοψα λίγο την θέαση και σκέφτηκα γνωστό μου, που, ξεκινώντας από μια απόφανση μεταξύ σοβαρού και αστείου, καταδικάζει με πάσα σοβαρότητα πλέον οτιδήποτε εδράζεται στον αναλογικό στοχασμό: σύγκριση, εικασία, προβολή, και ούτω καθεξής. Αποδέχεται πια μόνον τον πιθανολογικό επαγωγικό συλλογισμό, και επαινεί τον επιστημονικό τρόπο σκέψης όπου και αν τον ανιχνεύσει. Στην ουσία, ανησυχώ μήπως μυστικά έχει αφοσιωθεί στην λατρεία ενός και μόνου τρόπου σκέψης, εκείνου που βασίζεται στον παραγωγικό συλλογισμό. Ανησυχώ ότι ανασύρει από το βάθος κάποιας μεσαιωνικής κοινοβιακής μονής τις συζητήσεις αδελφών που  εργάζονται στο Αντιγραφείο της Βιβλιοθήκης: μόνον ο παραγωγικός συλλογισμός είναι αποδεκτός, επειδή αυτός είναι ο τρόπος που προσιδιάζει στον Θεό. Γλίστρησα και στην επόμενη σκέψη: μήπως παραγωγικό συλλογισμό δεν έχει στον άρρητο πυρήνα της η σκέψη πολλών διαμορφωτών της πολιτικής και οικονομικής ζωής; Το ίδιο δεν μας διδάσκουν οι εγχώριοι διαμορφωταί κοινής γνώμης; Το τάδε ισχύει πάντα και παντού, τα δείνα απορρέουν από το τάδε, άρα τα δείνα θα εφαρμοσοτούν! Επικίνδυνα μονοπάτια σκέφτηκα, ας αναδιοργανωθώ προτού αποδιοργανωθώ, και συνέχισα την θέαση του ντοκιμαντέρ του BBC.

Κιότεψα, όμως: στο τρίτο επεισόδιο, άρχισα να θέλω να ανοίξω τον φυλλομετρητή, για να διαβάσω τις τελευταίες ειδήσεις, άρχισα να θέλω να δω τι τελευταίο γράφεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Θυμήθηκα ότι χρειαζόμουν κάποια εικόνα για μια διαφάνεια παρουσίασης…. ότι έπρεπε να απαντήσω σε κάποιο εισερχόμενο μήνυμα. Με διακοπές ολοκλήρωσα και το τέταρτο επεισόδιο. Σκέφτηκα ότι μπορεί, όταν ήμουν φοιτητής να είδα και τα 26 επεισόδια σε 2 ημέρες. αλλά τώρα δεν έχω την ίδια άνεση χρόνου.

Είπα να πιω έναν καφέ.

Συνειρμικά συλλογίστηκα ότι τα τελευταία χρόνια παρατηρώ, με διάφορες αφορμές, ότι άνθρωποι κάθε ηλικίας «σερφάρουν» είτε διαβάζουν είτε παρακολουθούν ταινίες. Διαφημίσεις και διαδίκτυο μας έχουν μάθει να πιέζουμε κάποιο πλήκτρο, και να αλλάζουμε πληροφορία, θέμα, θέση, οπτική γωνία, χρόνο, είδος, ύφος, κλπ. μέχρις εξαντλήσεως. Άρα, είμαι μέρος του προβλήματος; Ε, καλά, δεν χρειαζόταν και τόση σκέψη!..

Εντάξει, θα προσπαθήσω: θα δω τα επεισόδια σε 8 ημέρες, είμαι σε διακοπές, έχω χρόνο. Η διορία που έδωσα στον εαυτό μου λήγει σε 5 ημέρες — με λίγη άσκηση έχω ήδη ξαναδεί 13 επεισόδια, δηλαδή έχω κάνει πρόοδο στην συγκέντρωση της προσοχής μου. Μου επιτρέπω μόνον σύντομα διαλείμματα για σκέψη και περισυλλογή, όχι μεγαλύτερα απ’ ότι θα έκανα, αν διάβαζα ένα βιβλίο, από το οποίο κάτι θέλω να μου απομείνει. Και είναι τόσο ευχάριστη η αίσθηση να ορίζεις τον χρόνο σου!

Είναι πολλές οι αναλογίες που βρίσκω ανάμεσα σε μια εποχή που οσονούπω θα απέχει 99 χρόνια από την δική μας — στις 28 Ιουλίου 1914 άρχισαν οι μάχες . Τις δε αναλογίες θα επιμείνω (σε πείσμα του γνωστού μου, γνωστών ανθρώπων της οικονομίας και της πολιτικής, γνωστών διαμορφωτών κοινής γνώμης επίσης) να τις θεωρώ, όπως μου είχαν δείξει παλιά οι δάσκαλοί μου: για να ανιχνεύω δρόμους, να διατυπώνω υποθέσεις εργασίας, να επιλύω προβλήματα με «πληροφορημένο τρόπο», να μαθαίνω, δηλαδή.Αν από την μάθηση της Ιστορίας αφαιρέσουμε την πιθανότητα αξιοποίησής της για να κατανοήσουμε την πραγματικότητα, ενδεχομένως για να την μεταβάλλουμε, τι θα απέμενε από αυτήν;

Αν θέλετε να κάνετε κι εσείς μια παρόμοια άσκηση, όποτε και όσο επιθυμείτε εσείς, ιδού το πολύ καλό ντοκιμαντέρ της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης του BBC, παραγωγής 1964, παρακαλώ πολύ: The Great War. 

Γερμανικό «οικονομικό θαύμα»

Χαρτονόμισμα της 1-11-1923 με αξία 5 τρισεκατομμυρίων χάρτινων μάρκων (Φωτ. από: Wikipedia)

 

Στην αρχή της δεκαετίας του 1950 η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας αντιμετώπιζε ένα πρόβλημα που έμοιαζε με το σημερινό οικονομικό πρόβλημα της Ελλάδας: είχε ένα πολύ μεγάλο δημόσιο χρέος.

 

Λίγη …προϊστορία

 

Αν επιστρέψουμε τρεις δεκαετίες πριν, όπως ίσως θυμάστε από την σχολική Ιστορία, με το άρθρο 231 της Συνθήκης των Βερσαλλιών (1919) οι νικητές (Γαλλία, Αγγλία, ΗΠΑ) διακήρυσσαν ότι η Γερμανία και οι σύμμαχοί της έφεραν την ευθύνη για όλες «τις απώλειες και ζημίες» που έπαθαν οι Σύμμαχοι κατά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Ως αποτέλεσμα της εφαρμογής αυτού του άρθρου της Συνθήκης των Βερσαλλιών τον Ιανουάριο του 1921,οι αποζημιώσεις που όφειλε να καταβάλει το γερμανικό κράτος ανέρχονταν σε 269.000.000.000 χρυσά μάρκα (το ισοδύναμο περίπου 100.000 τόνων χρυσού, δηλαδή λίγο περισσότερο από τον μισό χρυσό που βγήκε από ορυχεία στον πλανήτη). Η γερμανική κυβέρνηση αδυνατούσε να καταβάλει τα ποσά αυτά, και ό,τι ακολούθησε (συρρίκνωση οικονομίας, πληθωρισμός, ανεργία, οδήγησε στην πιθανότητα επιτυχίας μιας επανάστασης μπολσεβίκικου τύπου στην χώρα. Το 1929, με κατάλληλα πολιτικά και οικονομικά επιχειρήματα ο υπουργός Στρέσεμαν κατάφερε να πείσει τους Συμμάχους ότι οι οφειλές που είχαν συσσωρευτεί από την αδυναμία της γερμανικής κυβέρνησης να καταβάλει τις ετήσιες αποζημιώσεις, θα μειωνόταν στο μισό. Το 1933, χρονιά κατά την οποία πλειοψήφησε το κόμμα του Αδόλφου Χίτλερ NSDA, μόνον το ένα όγδοο αυτού του χρέους είχε αποπληρωθεί. Έτσι η Γερμανία, δήλωσε αδυναμία εξυπηρέτησης των διεθνών οφειλών της, και έτσι έπαψε η καταβολή οποιουδήποτε ποσού. Μετά από την ήττα της χιτλερικής Γερμανίας, το 1945, συμφωνήθηκε από τους νικητές (Γαλλία, Αγγλία, ΗΠΑ, ΕΣΣΔ) ότι η πληρωμή αυτών των οφειλών θα έπαυε οριστικά.

 

Προεκλογική αφίσα του Εθνικοσοσιαλιστικού Γερμανικού Εργατικού Κόμματος στην Βιένη του 1930. Μτφρ.: «Ζητούμε ελευθερία και ψωμί». (Φωτ. από: Wikipedia)

 

Ωστόσο, η κυβέρνηση της γερμανικής Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, μεταξύ του 1924 και του 1930, είχε εκδώσει κρατικά ομόλογα, για να χρηματοδοτήσει την ανοικοδόμηση της χώρας, και κυρίως των υποδομών της. Έτσι, μέχρι το 1952, η μεταχιτλερική Γερμανία είχε ένα δημόσιο χρέος ύψους 32.000.000.000 μάρκα (το αντίστοιχο 7,6 δις δολαρίων τότε, ή 65 δις δολαρίων σήμερα). Αυτό το χρέος κρίθηκε μη βιώσιμο: οι βιομηχανικές υποδομές της μεταχιτλερικής Γερμανίας είχαν καταστραφεί κατά τους μαζικούς αεροπορικούς βομβαρδισμούς από τους Συμμάχους, και το κόστος εξυπηρέτησης δημοσίου χρέους της χώρας υπονόμευε την αναπτυξιακή πορεία της χώρας.

 

Έτσι, στις 27 Φεβρουαρίου 1953, εκπρόσωποι είκοσι κρατών έβαλαν την υπογραφή τους κάτω από το κείμενο της Συμφωνίας του Λονδίνου για το Γερμανικό Εξωτερικό Χρέος: Βέλγιο, Γαλλία, Γιουγκοσλαβία, Δανία, Ελβετία, Ελλάδα, Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ, Ιράν, Ιρλανδία, Ισπανία, Ιταλία, Καναδάς, Κεϋλάνη, Λιχτενστάιν, Λουξεμβούργο, Νορβηγία, Νότιος Αφρική, Πακιστάν, Σουηδία, «επειδή επιθυμούν να απομακρύνουν τα εμπόδια για ομαλές οικονομικές σχέσεις με την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας και άλλες χώρες (δηλ. την Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας), και έτσι να συμβάλουν στην οικοδόμηση μιας ευημερούσας κοινότητας κρατών» (όπως διατυπωνόταν στην Συνθήκη). Συμφώνησαν, επίσης, να απεμπολήσουν τις διεκδικήσεις για πλήρη αποπληρωμή των οφειλών της Γερμανίας προς τα ίδια, και, τέλος, συμφώνησαν να αναβάλουν τις αξιώσεις τους για αποζημιώσεις που υπέστησαν από γερμανική κατοχή κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου.

 

Οι όροι της Συμφωνίας Χρέους του Λονδίνου κατέτειναν στην μείωση του γερμανικού εξωτερικού χρέους από 30.000.000.000 σε 15.000.000.000, και ότι η ωρίμανση του χρέους θα επεκτεινόταν σε περισσότερα από 30 χρόνια, και ότι θα υπήρχε ένα μορατόριουμ για την πληρωμή των τόκων κατά πέντε χρόνια. Έτσι, η αύξηση της ωρίμανσης του χρέους, η συμφωνία για μορατόριουμ σχετικά με την καταβολή τόκων, και ένα κούρεμα κατά 50% του αρχικού ποσού, απομείωσαν το γερμανικό χρέος κατά τι περισσότερο από 70%.

 

Ο γερμανός καγκελάριος Κόνραντ Ανενάουερ (αριστερά) συναντάει τον Ύπατο Αρμοστή των Συμμάχων. Η παραίτηση των νικητών από την διεκδίκηση πολεμικών αποζημιώσεων ήταν ένα φιλί της ζωής για την οικονομία της μεταχιτλερικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας. Πηγή: Spiegel Online International

Και ποιο ήταν το αποτέλεσμα της Συμφωνίας Χρέους του Λονδίνου και της διαγραφής του τεράστιου 70% του γερμανικού χρέους; Συντρίφτηκε η γερμανική ή διεθνής οικονομία; Κατέρρευσαν οι χρηματοοικονομικές συναλλαγές; Άνοιξε η γη, να καταπιεί τον κόσμο; Ξεπήδησαν φλόγες από την γέενα του πυρός;

 

Όσον αφορά την ίδια την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, όχι! Μάλιστα, όπως εκτιμούσε το Χέρμαν Γιόζεφ Αμπς, ο επικεφαλής της γερμανικής αντιπροσωπείας στην Σύνοδο Χρέους του Λονδίνου, η Συμφωνία που υπογράφηκε υπήρξε ο θεμέλιος λίθος της δυτικογερμανικής μεταπολεμικής οικονομικής αναγέννησης: δεν θα υπήρχε κανενός είδους «γερμανικό οικονομικό θαύμα» χωρίς μια τέτοια ακριβώς συμφωνία.