Προς τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο: Αυστροουγγαρία

Τρεις εβδομάδες μετά από την δολοφονία του αρχιδούκα Φραγκίσκου-Φερδινάνδου και της συζύγου του Σοφίας στο Σεράγεβο, ή κυβέρνηση της Αυστροουγγαρίας εξέδωσε επίσημο κείμενο με την αντίδρασή της.

Ο κόμης Λεοπόλδος Μπέρχτολντ (Graf Berchtold von und zu Ungarschitz, Frättling und Püllütz) υπήρξε ΥΠΕΞ της Αυστροουγγαρίας από τις 17 Φεβρουαρίου του 1912 ως τις 13 Ιανουαρίου 1915, και με αυτή την ιδιότητα έχει την ευθύνη για την σύνταξη και την επεξεργασία του τελεσιγράφου που ακολουθεί.

Από την ανάγνωσή του γίνεται φανερό ότι με αυτό η αυστροουγγρική κυβέρνηση επιχειρεί να διευθετήσει το σύνολο των προβλημάτων που θεωρούσε ότι είχε με την γειτονική Σερβία, και από την θέση της Μεγάλης Δϋναμης.

Το κείμενο αποφασίστηκε σε συνάντηση του υπουργικού συμβουλίου την 7η Ιουλίου 1914, και έλαβε την μορφή τελεσιγράφου. Η προϋπόθεση που λανθάνει είναι ότι η σερβική κυβέρνηση ενεχόταν στα γεγονότα του Σεράγεβο.

Το τελεσίγραφο επιδόθηκε στην σερβική κυβέρνηση στο Βελιγράδι την Πέμπτη 23 Ιουλίου 1914 στις 6 το απόγευμα. Ως χρονικό όριο για την ικανοποίηση των όρων που περιελάμβανε ήταν το Σάββατο 25 Ιουλίου 1914 στις 6 το απόγευμα. Ο βρετανός ΥΠΕΞ σερ Έντουαρντ Γκρέι (Edward Grey) σχολίασε ότι «ποτέ προηγουμένως ένα κράτος δεν απευθύνθηκε σε άλλο ανεξάρτητο κράτος με κείμενο τέτοιου τρομερού χαρακτήρα».

Η απάντηση των Σέρβων, ικανοποιούσε σχεδόν όλες τις απαιτήσεις της Αυστροουγγαρίας, εκτός από τον 6ο όρο. Παραταύτα, η Αυστροουγγαρία κήρυξε πόλεμο στην Σερβία αμέσως μετά την απάντηση της σερβικής κυβέρνησης. Η κήρυξή του είχε δρομολογηθεί ήδη από την πρώτη εβδομάδα του Ιουλίου από διάφορα υψηλά ιστάμενα πρόσωπα στην κυβέρνηση και την αυλή τόσο της Αυστροουγγρικής όσο και της Γερμανικής αυτοκρατορία, και κατά την κρίση του αυστριακού επιτελάρχη Χοεντζόλερν όσο και του γερμανού επιτελάρχη Μόλτκε, το αργότερο έπρεπε να αρχίσει στις 25 Ιουλίου 1914.

Δείτε αμέσως κάτω από το τελεσίγραφο ένα συμπληρωματικό κείμενο της αυστροουγγρικής κυβέρνησης προς τις Μεγάλες Δυνάμεις της Ευρώπης, όπου επιχειρεί να εξηγήσει τα πράγματα από την δική της οπτική γωνία.

Τελεσίγραφο της Αυστροουγγαρίας προς την Σερβία

Την 31η Μαρτίου 1909 ο σέρβος πρέσβης στην Βιέννη, με εντολή της σερβικής κυβέρνησης, έκανε την ακόλουθη δήλωση στην αυτοκρατορική και βασιλική κυβέρνηση:

«Η Σερβία αναγκωρίζει ότι το τετελεσμένο γεγονός στην Βοσνία δεν επηρέασαν τα δικαιώματά της και συνεπώς θα συμμορφωθεί προς τις αποφάσεις στις οποίες οι Δυνάμεις ενδέχεται να λάβουν κατά το Άρθρο 25 της Συνθήκης του Βερολίνου. Σε ένδειξη σεβασμού προς τις συμβουλές των Μεγάλων Δυνάμεων, η Σερβία αναλαμβάνει την υποχρέωση να παραιτηθεί από εδώ και στο εξής από την στάση της διαμαρτυρίας και της αντίθεσης, η οποία έχει υιοθετηθεί σε σχέση με την προσάρτηση¹ από το περασμένο φθινόπωρο.

Επιπλέον, αναλαμβάνει να μεταβάλει την κατεύθυνση της πολιτικής της έναντι της Αυστροουγγαρίας, και να ζήσει εφεξής με όρους καλής γειτονίας με την τελευταία».

Η ιστορία των τελευταίων χρόνων, και ιδίως τα επώδυνα γεγονότα της 28^ης Ιουνίου τρέχοντος, έχουν δείξει την ύπαρξη ενός ανατρεπτικού κινήματος που έχει στόχο την απόσχιση ενός τμήματος των εδαφών της Αυστροουγγαρίας από την Μοναρχία.

Το κίνημα, το οποίο γεννήθηκε υπό το βλέμμα της Σερβικής Κυβέρνησης, έχει προχωρήσει τόσο ώστε να γίνεται ορατό και από τις δύο πλευρές των σερβικών συνόρων εκδηλούμενο με τρομοκρατικές ενέργειες και σειρά βιαιοπραγιών και δολοφονιών.

Μακράν του να αναλαμβάνει τις επίσημες δεσμεύσεις που περιλαμβάνονται στην διακήρυξη της 31^ης Μαρτίου 1909, η Βασιλική Κυβέρνηση της Σερβίας δεν έπραξε τίποτε για την καταστολή αυτών των κινήσεων. Έχει επιτρέψει εγκληματικές δολοπλοκίες διαφόρων εταιρειών που βάλλουν κατά της Μοναρχίας, και έχει ανεχτεί την υιοθέτηση ανεξέλεγκτης γλώσσας από τον τύπο, την εξύμνηση των δραστών των βιαιοπραγιών, και την συμμετοχή αξιωματικών και αξιωματούχων σε ανατρεπτικές δράσεις.

Έχει επιτρέψει μια δηλητηριώδη προπαγάνδα στην δημόσια εκπαίδευση· εν ολίγοις έχει επιτρέψει όλες τις εκφάνσεις μιας ρητορικής που αποσκοπεί στο να παρακινεί τον σερβικό πληθυσμό να μισεί την Μοναρχία και να περιφρονεί τους θεσμούς της.

Αυτή η ένοχη ανοχή της Βασιλικής Κυβέρνησης της Σερβίας δεν είχε πάψει κατά την στιγμή όπου σημειώθηκαν τα γεγονότα της 28^ης Ιουνίου τρέχοντος, αλλά έδωσε αποδείξεις των μοιραίων συνεπειών της σε όλον τον κόσμο.

Από τις καταθέσεις και τις ομολογίες των ποινικών εγκληματιών της βιαιπραγίας της 28^ης Ιουνίου τρέχοντος προκύπτει ότι οι δολοφονίες σχεδιάστηκαν στο Βελιγράδι· ότι τα όπλα και τα εκρηκτικά με τα οποία ήσαν εφοδιασμένοι οι δολοφόνοι δόθηκαν σε αυτούς από σέρβους αξιωματικούς και λειτουργούς που ανήκαν στην Ναρόντνα Οντμπράνα· ότι, τελικώς, η είσοδος των εγκληματιών και των όπλων τους στην Βοσνία οργανώθηκε και πραγματοποιήθηκε από αξιωματούχους των συνοριοφυλάκων των σερβικών συνόρων.

Οι παραπάνω αποτελέσματα της ανακριτικής διαδικασίας δεν επιτρέπουν πλέον στην Αυστροουγγρική Κυβέρνηση να ακολουθεί στάση καλόβουλης ανεκτικότητας την οποία τηρούσαν επί σειρά ετών έναντι των δολοπλοκιών που εξυφαίνονταν στο Βελιγράδι, και από εκεί διασπείρονταν στην επικράτεια της Μοναρχίας. Αντιθέτως, τα αποτελέσματα επιβάλλουν στην Αυστροουγγρική Κυβέρνηση το καθήκον να θέσει τέρμα στις μηχανορραφίες που διαμορφώνουν μια διαρκή απειλή για την ηρεμία της Μοναρχίας.

Για την επιτυχία αυτού του στόχου η Αυτοκρατορική και η Βασιλική Κυβέρνηση θεωρεί ότι είναι αναγκασμένη να ζητήσει από την Βασιλική Κυβέρνηση της Σερβίας την επίσημη διαβεβαίωση ότι καταδικάζει αυτήν την επικίνδυνη προπαγάνδα κατά της Μοναρχίας· με άλλα λόγια, όλη την σειρά των τάσεων, των οποίων ο έσχατος στόχος είναι να αποσπάσουν εδάφη που ανήκουν στην Μοναρχία, και να αναλάβει [η σερβική πλευρά] την καταστολή με κάθε μέσο αυτής της εγκληματικής και τρομοκρατικής προπαγάνδας.

Για να δώσει επίσημο χαρακτήρα σε αυτό το έργο, η Βασιλική Κυβέρνηση της Σερβίας θα δημοσιεύσει στην «Εφημερίδα της Κυβερνήσεως» στης 13^ης-16^ης Ιουλίου την ακόλουθη δήλωση:

«Η Βασιλική Κυβέρνηση της Σερβίας καταδικάζει την προπαγάνδα που στρέφεται κατά της Αυστροουγγαρίας –δηλαδή, την γενική τάση που έχει ως τελικό στόχο να αποσπάσει από την Αυστροουγγρική Μοναρχία εδάφη που της ανήκουν, και ειλικρινώς λυπάται για τις συνέπειες αυτών των εγκληματικών δράσεων.

Η Βασιλική Κυβέρνηση λυπάται που σέρβοι αξιωματικοί και αξιωματούχοι συμμετείχαν στην ανωτέρω προπαγάνδα, γεγονός που είχε ως συνέπεια την υπονόμευση των σχέσεων καλής γειτονίας, τις οποίες η Βασιλική Κυβέρνηση υποσχέθηκε να διατηρεί με την διακήρυξή της της 31^ης Μαρτίου 1909.

Η Βασιλική Κυβέρνηση, που απορρίπτει και αποκηρύττει κάθε ιδέα ανάμειξης ή απόπειρας ανάμειξης στα πεπρωμένα των κατοίκων οποιασδήποτε περιοχής της Αυστροουγγαρίας, θεωρεί καθήκον της επισήμως να προειδοποιήσει τους αξιωματικούς και τους αξιωματούχους, και το σύνολο του πληθυσμού του Βασιλείου, ότι από τούδε και στο εξής θα προβεί με την μεγαλύτερη αυστηρότητα σε ενέργειες κατά των προσώπων που μπορεί να είναι ένοχοι τέτοιων μηχανορραφιών, τις οποίες θα επιχειρήσει με όλες της τις δυνάμεις να προλάβει και να καταστείλει».

Αυτή η διακήρυξη θα επιδοθεί ταυτοχρόνως στον Βασιλικό Στρατό ως ημερήσια διαταγή της Εξοχότητός-του του Βασιλέως και θα δημοσιευτεί στο «Επίσημο Δελτίο» του στρατού.

Η Βασιλική Κυβέρνηση της Σερβίας θα αναλάβει περαιτέρω:

(1) Να εξαλείψει κάθε δημοσίευμα που παρακινεί σε μίσος και περιφρόνηση κατά της Αυστροουγγρικής Μοναρχίας και την γενική τάση η οποία στρέφεται κατά της εδαφικής ακεραιότητας της [Μοναρχίας]·

(2) Να διαλύσει αμέσως την εταιρεία που ονομάζεται «Ναρόντνα Οντμπράνα», να κατασχέσει όλα τα μέσα άσκησης προπαγάνδας [από αυτή την οργάνωση], και να προχωρήσει με τον ίδιο τρόπο εναντίον άλλων εταιρειών και των κλάδων τους στην Σερβία, οι οποίες επιδίδονται σε προπαγάνδα κατά της Αυστροουγγρικής Μοναρχίας. Η Βασιλική Κυβέρνηση θα προβεί στα απαραίτητα μέτρα, ώστε να εμποδίσει τις διαλυμένες εταιρείες να εξακολουθήσουν την δράση τους κάτω από άλλο όνομα και μορφή·

(3) Να καταργήσει χωρίς καθυστέρηση από την δημόσια εκπαίδευση της Σερβίας, και από το σώμα της διδακτέας ύλης και από τις μεθόδους διδασκαλίας οτιδήποτε υπηρετεί την άνθιση της προπαγάνδας εναντίον της Αυστροουγγαρίας·

(4) Να απαλλάξει από την στρατιωτική υπηρεσία, και από την διοίκηση γενικώς, όλους τους αξιωματικούς και τους αξιωματούχους οι οποίοι είναι ένοχοι άσκησης προπαγάνδας κατά της Αυστροουγγρικής Μοναρχίας, και των οποίων τα ονόματα η Αυστροουγγρική Κυβέρνηση διατηρεί για τον εαυτό της το δικαίωμα να ανακοινώσει στην Βασιλική Κυβέρνηση·

(5) Να δεχτεί την συνεργασία εντός της Σερβίας των εκπροσώπων της Αυστροουγγρικής Κυβέρνησης για την καταστολή του ανατρεπτικού κινήματος που απειλεί την ακεραιότητα της Μοναρχίας·

(6) Να αναλάβει την δικαστική δίωξη κατά όσων συνέβαλαν στην συνωμοσία της 28ης Ιουνίου τρέχοντος και οι οποίοι βρίσκονται εντός της σερβικής επικρατείας· εντεταλμένοι της Αυστροουγγρικής Κυβέρνησης θα συμμετάσχουν στις σχετικές έρευνες·

(7) Να προχωρήσουν χωρίς καθυστέρηση στην σύλληψη του Δημάρχου Βόιγια Τάνκοσιτς και του ατόμου με το όνομα Μίλαν Τσιγκάνοβιτς, σέρβου δημοσίου υπαλλήλου, οι οποίοι αποκαλύφθηκαν ως αποτέλεσμα της ανακριτικής διαδικασίας στο Σεράγεβο·

(8) Να εμποδίσει με αποτελεσματικά μέτρα την συνεργασία των σερβικών αρχών στην παράνομη διακίνηση όπλων και εκρηκτικών κατά μήκος των συνόρων, να απολύσει και να τιμωρήσει αυστηρά τους αξιωματούχους της συνοριοφυλακής στις Σάμπατζ και Λόζνικα, οι οποίοι είναι ένοχοι για την υποστήριξή τους προς τους δράστες του εγκλήματος στο Σεράγεβο, η οποία εκφράστηκε με διευκολύνσεις στην διέλευση των συνόρων·

(9) Να παράσχει στην Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση εξηγήσεις όσον αφορά αδικαιολόγητες δηλώσεις υψηλόβαθμων σέρβων αξιωματούχων, τόσο στη Σερβία όσο και στο εξωτερικό, οι οποίοι, παρά την επίσημη θέση τους, δεν δίστασαν μετά το έγκλημα της 28ης Ιουνίου να εκφραστούν σε συνεντεύξεις με όρους εχθρικούς προς την Αυστροουγγρική κυβέρνηση· και, τέλος,

(10) Να ενημερώσουν την Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση, χωρίς καθυστέρηση, για την εκτέλεση των μέτρων που περιλαμβάνονται στους παραπάνω όρους.

Η Αυστροουγγρική Κυβέρνηση αναμένει την απάντηση της Βασιλικής Κυβέρνησης το αργότερο ως τις 5 η ώρα του απογεύματος της 25ης Ιουλίου. [Βλ. Σημείωση]

Σημείωση 1. Ο Πρέσβης της Αυστροουγγαρίας σε προσωπική επιστολή προς τον ΥΠΕΞ της Γαλλίας με ημερομηνία 24 Ιουλίου 1914 προβαίνει στην εξής διόρθωση:

«Στο αντίγραφο που είχα την τιμή να στείλω στην Εξοχότητά σας σήμερα το πρωί, αναφερόταν ότι η Κυβέρνησή μου ανέμενε την απάντηση του Υπουργικού Συμβουλίου του Βελιγραδίου το αργότερο ως την 5η απογευματινή του Σαββάτου, 25 του τρέχοντος μηνός. Καθώς ο Πρέσβης μας στο Βελιγράδι παρέδωσε την επιστολή στις 6 το απόγευμα, ο επιτρεπόμενος χρόνος απάντησης μετατέθηκε για την 6η απογευματινή αύριο, Σάββατο.

Θεωρώ ότι είναι καθήκον μου να πληροφορήσω την Εξοχότητά σας για αυτή την μικρή μεταβολή στην εκπνοή της προθεσμίας για απάντηση από την Σερβική Κυβέρνηση».

Έχοντας συνείδηση ότι οι όροι του τελεσιγράφου ενδεχομένως να έμοιαζαν σχεδιασμένοι να προκαλέσουν μια αναπόφευκτη απόρριψη – παρέχοντας έτσι ένα εύσχημο άλλοθι για κήρυξη πολέμου κατά της Σερβίας – απεστάλη από την κυβέρνηση της Αυστροουγγαρίας μια επιστολή σε όλες της μείζονες Δυνάμεις τις Ευρώπης, συνημμένη στο ίδιο το τελεσίγραφο.

Επεξηγηματική επιστολή που επιδόθηκε σε διάφορες ευρωπαϊκές Δυνάμεις Την 31η Μαρτίου 1909 η Βασιλική Κυβέρνηση της Σερβίας απηύθυνε στην Αυστροουγγαρία μια διακήρυξη της οποίας το κείμενο αναπαράγεται παραπάνω. Την ίδια ημέρα της επιδόσεως της διακηρύξεως η Σερβία απεδύθη σε μια πολιτική υποκίνησης επαναστατικών ιδεών μεταξύ των σέρβων υπηκόων της Αυστροουγγρικής Μοναρχίας, επιχειρώντας να προετοιμάσει με αυτόν τον τρόπο την απόσχιση αυστροουγγρικών εδαφών κατά μήκος των σερβικών συνόρων. Η Σερβία έγινε το κέντρο εγκληματικής αναταραχής. Αμέσως σχηματίστηκαν εταιρείες και ομάδες, στόχος των οποίων ήταν, είτε φανερά είτε μυστικά, να προκαλέσουν ταραχές επί ασυστροουγγρικού εδάφους. Μεταξύ των μελών αυτών των εταιρειών και ομάδων περιλαμβάνονταν στρατηγοί και διπλωμάτες, κυβερνητικοί αξιωματούχοι και ανώνυμοι υπήκοοι του βασιλείου. Οι σέρβοι δημοσιογράφοι είναι σχεδόν καθ’ ολοκληρίαν στην υπηρεσία αυτής της προπαγάνδας, που στοχεύει την Αυστροουγγαρία, και δεν περνά ημέρα χωρίς τα όργανα του σερβικού τύπου να μη διαχέουν στους αναγνώστες τους μίσος και περιφρόνηση για την γειτονική τους Μοναρχία, ή να μη απευθύνουν απειλές λίγο ή περισσότερο απροκάλυπτες εναντίον της ασφάλειας και την ακεραιότητας της Μοναρχίας. Μεγάλος αριθμός πρακτόρων εν υπηρεσία χρησιμοποίησαν κάθε μέσο πρόκλησης αναταραχής με στόχο την Αυστροουγγαρία διαφθείροντας την νεολαία στις συνοριακές επαρχίες. Από την τελευταία κρίση στα Βαλκάνια υπήρξε αναζωπύρωση του πνεύματος συνωμοσίας, εγγενούς στους σέρβους πολιτικούς, το οποίο έχει αφήσει ανεξίτηλα σημάδια στην Ιστορία του Βασιλείου· άτομα τα οποία ανήκαν προηγουμένως σε συμμορίες απασχολούμενες στην Μακεδονία ήρθαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στην τρομοκρατική προπαγάνδα κατά της Αυστροουγγαρίας. Έναντι τέτοιων ενεργειών, στις οποίες η Αυστροουγγαρία είναι εκτεθειμένη επί χρόνια, η Σερβική Κυβέρνηση δεν θεώρησε ότι είναι υποχρέωσή της να προβή στην λήψη έστω κάποιου ελάχιστου μέτρου. Έτσι, η Σερβική Κυβέρνηση απέτυχε να εκπληρώσει την υποχρέωσή της, όπως αυτή απορρέει από την επίσημη διακήρυξή της της 31ης Μαρτίου 1909, και ενήργησε σε αντίθεση με την βούληση της Ευρώπης και την δέσμευσή της έναντι της Αυστροουγγαρίας. Η υπομονή της Αυτοκρατορικής και Βασιλικής Κυβέρνησης εν όψει αυτής της προκλητικής στάσης της Σερβίας προέκυπτε από την έλλειψη ενδιαφέροντος για εδαφικές διεκδικήσεις και α πό την ελπίδα ότι η Σερβική Κυβέρνηση θα έθετε τέρμα παρόλα αυτά εκτιμώντας την φιλία της Αυστροουγγαρίας και την αληθινή αξία της. Τηρώντας καλόβουλη στάση έναντι των πολιτικών ενδιαφερόντων της Σερβίας, η Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση ήλπισε ότι από την δική του πλευρά το βασίλειο θα αποφάσιζε εντέλει να ακολουθήσει ανάλογη συμπεριφορά. Ιδίως ανέμενε η Αυστροουγγαρία την ανάπτυξη αυτού του είδους πολιτικών ιδεών στην Σερβία, όταν, μετά από τα γεγονότα του 1912, η Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνηση, με την ανιδιοτελή και αγόγγυστη στάση της, έκανε δυνατή μια τέτοια σημαντική αύξηση της επικράτειας της Σερβίας. Η εύνοια που επέδειξε τη Αυστροουγγαρία έναντι του γειτονικού Κράτους δεν ανέκοψε τις διεργασίες στο βασίλειο, το οποίο εξακολούθησε να ανέχεται επί του εδάφους του μια προπαγάνδα, οι μοιραίες συνέπειες της οποίας έγιναν ολοφάνερες σε ολόκληρο τον κόσμο στις 28 Ιουνίου τρέχοντος, όταν ο Διάδοχος της Μοναρχία και η επιφανής σύζυγός του έπεσαν θύματα συνωμοσίας που εκκολάφθηκε στο Βελιγάδι. Εν όψει αυτής της κατάστασης των πραγμάτων η Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνησή αισθάνθηκε υποχρεωμένη να προβή σε νέα και επείγοντα διαβήματα στο Βελιγράδι με στόχο να πείσει την Σερβική Κυβέρνησή να θέσει τέρμα σε αυτό το εμπρηστικό κίνημα που απειλεί την ασφάλεια και την εδαφική ακεραιότητα της Αυστροουγγρικής Μοναρχίας. Η Αυτοκρατορική και Βασιλική Κυβέρνησή είναι πεπεισμένη ότι προβαίνοντας σε αυτό το διάβημα θα έχει την απολύτως σύμφωνη γνώμη όλων των πολιτισμένων εθνών, τα οποία δεν δύνανται να επιτρέψει την βασιλοκτονία να γίνει το κατάλληλο όπλο που μπορεί ατιμωρητί να χρησιμοποιηθεί στην πολιτική διαμάχη, και την ειρήνη στην Ευρώπη να διαταράσσεται διαρκώς από κινήσεις που προέρχονται από το Βελιγράδι.

Πηγή: Source Records of the Great War, τ. I, εκδ. Charles F. Horne, National Alumni 1923.

---

1 Δηλαδή, την προσάρτηση της οθωμανικής επαρχίας της Βοσνίας από την Αυστροουγγαρία το 1908.

Προς τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο: Σερβία

Ο σέρβος πρωθυπουργός Νικόλα Πάσιτς με τον έλληνα ομόλογό του το 1913. Οι ιστορικοί δεν συμφωνούν αν είχε γνώση και εμπλοκή στην δολοφονία του διαδόχου της Αυστροουγγαρίας στο Σεράγεβο από μέλη της οργάνωσης Νέα Βοσνία, αν και οι περισσότεροι το απορρίπτουν. Πάντως, η άρνηση του Νικόλα Πάσιτς να ικανοποιήσει τον 6ο όρο του αυστριακού τελεσιγράφου για ανεξάρτητη έρευνα αστυνομικών της Αυστροουγγαρίας στο έδαφος της Σερβίας, οδήγησε την Αυστροουγγαρία να θεωρήσει ότι ο σέρβος πρωθυπουργός είχε γνώση της δολοφονίας, και αυτό μέσω της οργάνωσης Μαύρο Χέρι, που είχε μέλη και μεταξύ των σέρβων αστυνομικών. Αυτή την ερμηνεία της Αυστροουγγαρίας δέχονται κάποιοι ιστορικοί.

Η απάντηση της Σερβικής Κυβέρνησης στο τελεσίγραφο της Αυστροουγγαρίας

(Προοίμιο) … [Η Σερβία] δεν μπορεί να θεωρηθεί υπεύθυνη για εκδηλώσεις ιδιωτικού χαρακτήρα, όπως άρθρα στον τύπο και ειρηνικά έργα εταιρειών … [Η Σερβική Κυβέρνηση] αισθάνεται οδύνη και έκπληξη για τις δηλώσεις, σύμφωνα με τις οποίες μέλη του Βασιλείου της Σερβίας φέρονται να έχουν συμμετάσχει στις προετοιμασίες του εγκλήματος …

[Ωστόσο, η Σερβία] είναι έτοιμη να χειριστεί την δίκη οιουδήποτε σέρβου υπηκόου…, για τον οποίο έχουν έρθει στο φως αποδείξεις για την συνενοχή του στο έγκλημα του Σεράγεβο [καθώς επίσης, καταδικάζει οποιαδήποτε προπαγάνδα κατά της Αυστροουγγαρίας].

1. [Η Σερβία θα] εισαγάγει… ρύθμιση στον νόμο περί τύπου, η οποία θα προβλέπει βαρύτατες ποινές για την υποκίνηση μίσους και περιφρόνησης προς την Αυστροουγγρική Μοναρχία…

2. [Η σερβική Κυβέρνηση] δεν κατέχει αποδείξεις… ότι η Ναρόντνα Οντμπράνα και παρόμοιες εταιρείες έχουν διαπράξει προς το παρόν οποιαδήποτε εγκληματική πράξη αυτής της φύσεως… Ωστόσο, [η Σερβία] θα… διαλύσει την Ναρόντνα Οντμπράνα και κάθε άλλη εταιρεία, η οποία…

3. [Η Σερβία] θα καταργήσει χωρίς καθυστέρηση από την δημόσια εκπαίδευση… οτιδήποτε συντελεί ή ενδέχεται να συντελέσει στην υπόθαλψη προπαγάνδας κατά [της Αυστροουγγρικής Μοναρχίας], μόλις [η Αυστροουγγαρία] της παράσχει γεγονότα και αποδείξεις…

4. [Η Σερβία] συμφωνεί επίσης να απομακρύνει από την στρατιωτική υπηρεσία όλα τα πρόσωπα, για τα οποία υπάρχουν αποδείξεις ενοχής για πράξεις που στοχεύουν εναντίον της εδαφικής ακεραιότητας της [Αυστροουγγαρίας], και αναμένει [από την Αυστροουγγαρία] να κοινοποιήσει… τα ονόματα και τις ενέργειες αυτών των αξιωματικών, για τους σκοπούς των διεργασιών εναντίον τους.

5. [Η Βασιλική Κυβέρνησή της Σερβίας] δεν αντιλαμβάνεται σαφώς το νόημα ή την έκταση του αιτήματος… να αναλάβει να αποδεχτεί την συνεργασία των αντιπροσώπων [της Αυστροουγγαρίας], αλλά διακηρύσσει ότι δέχεται μια τέτοια συνεργασία, καθώς συμφωνεί με την αρχή του Διεθνούς Δικαίου, με την ποινική διαδικασία, καθώς και με τις σχέσεις καλής γειτονίας.

6. …Όσον αφορά την συμμετοχή σε αυτή την έρευνα [την οποία η Σερβία σκοπεύει να διεξαγάγει] των αυστροούγγρων αξιωματούχων… [η Σερβία] δεν μπορεί να δεχτεί μια τέτοια διευθέτηση, καθώς αυτή θα συνιστούσε παραβίαση του Συντάγματος…

7. [Η Σερβία δηλώνει ότι δεν κατέστη δυνατόν να συλλάβει ένα από τα κατονομαζόμενα πρόσωπα· ζητεί αποδείξεις από την Αυστροουγγαρία].

8. [Η Σερβία συμφωνεί να ενισχύσει τα μέτρα κατά της λαθραίας διακίνησης όπλων και εκρηκτικών κατά μήκος των συνόρων με την Βοσνία].

9. [Η Σερβία προσφέρει εξηγήσεις για τα αντι-αυστροουγγρικά σχόλια σέρβων αξιωματούχων, αν η Αυστροουγγαρία αποστείλει αντίγραφα των δηλώσεων για τις οποίες τους κατηγορεί].

10. [Η Σερβία θα ενημερώσει πρόθυμα για τα μέτρα που ελήφθησαν από πλευράς της, αλλά, αν η Αυστροουγγαρία δεν ικανοποιηθεί με την απάντησή της, τότε] η Σερβική Κυβέρνηση… είναι έτοιμη… να αποδεχθεί ειρηνική διευθέτηση είτε με παραπομπή του ζητήματος στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης είτε με παραπομπή του ζητήματος στις Μεγάλες Δυνάμεις…

Λουΐζα Κάουτσκυ (1864-1945)

«Ήταν σε άθλια κατάσταση, η αγωνία, η μεταφορά και ύστερα από λίγες ημέρες στο στρατόπεδο σε ένα υπερπλήρη θάλαμο […] ήσαν υπερβολικά πολλά για μια ογδοντάχρονη. […] Δεν είχαμε την συνατότητα να αντικαταστήσουμε το αχυρόστρωμα με κάτι  καλύτερο, αλλά εξασφαλίστηκαν πολλές κουβέρτες για εκείνην […] ακόμη κι ένα μικρό μαξιλάρι. […] Το ζήτημα των τροφίμων ήταν δύσκολο, η κυρία Κάουτσκυ έκανε ειδική δίαιτα, δηλαδή μισό λίτρο σούπας από σιμιγδάλι ή βρώμη και ένα τρίτο λευκής φραντζόλας ψωμιού με 20 γραμμάρια μαρμελάδας τρεις φορές την εβδομάδα. […] Από μια άποψη ήταν τόσο χαρούμενη που συνάντησε τον γιο της στην Μπούνα […] αλλά εκείνος ταράχτηκε τόσο πολύ, όταν έμαθε ότι εκείνη ήταν στο Άουσβιτς. […] Στις 28 Οκτωβρίου 1944, το ιατρείο μεταφέρθηκε αλλού, κι αυτό υπήρξε το τελευταίο πλήγμα για την Λουΐζα Κάουτσκυ[…].“

Δρ. Μαρί Αντελσμπέργκερ, γιατρός στο ιατρείο του Μπιρκνάου, 1946.

Αναμνηστική πλακέτα του περιφερειακού συμβουλίου Σαρλότενμπουργκ για την Λουΐζα Κάουτσκυ. Γεννήθηκε στις 11 Αυγούστου 1864 στην Βιέννη. Φυλακίστηκε στο Άουσβιτς τον Αύσουστο του 1944. Πέθανε στις 18 Ιανουαρίου 1945 στο Άουσβιτς.

Η Λουΐζα Ρονσπέργκερ ήταν κόρη ενός εβραίου ζαχαροπλάστη της Βιέννης. Δούλεψε στο εργαστήριο του πατέρα της ως τον θάνατό του. Απαρνήθηκε την ιουδαϊκή θρησκεία και έγινε σοσιαλίστρια. Το 1890 παντρεύτηκε τον Καρλ Κάουτσκυ (Karl Kautsky), τον γνωστό θεωρητικό του σοσιαλισμού, και μετακόμισε με τον σύζυγό της στην Στουτγάρδη. Απέκτησε τρεις γιους. Το 1897 οι Κάουτσκυ μετακόμισαν στο Βερολίνο, όπου ο Καρλ εργάστηκε ως εκδότης του σοσιαλδημοκρατικού περιοδικού H Νέα Εποχή (Die neue Zeit), ενώ η Λουΐζα μετέφραζε σοσιαλιστικά κείμενα από τα αγγλικά, τα γαλλικά και τα ρωσικά. Η Λουΐζα γνώρισε και έγινε φίλη με την Ρόζα Λούξεμπουργκ, μάλιστα διατήρησε την φιλία μαζί της ακόμη και μετά την δημόσια ρήξη μεταξύ Λούξεμπουργκ και

Επιστολικό δελτάριο της Ρόζας Λούξεμπουργκ προς την μητέρα του Καρλ Κάουτσκυ Μίνα, στις 19 Ιουνίου 1905. Ρόζα και Λουΐζα Κάουτσκυ είχαν βρεθεί για διακοπές στο Σανκτ Γκίλγκεν, κοντά στο Σάλτσμπουργκ. Λίγους μήνες αργότερα η Ρόζα θα βρισκόταν στην Πολωνία, επικεφαλής της εξέγερσης των Πολωνών.

Καρλ Κάουτσκυ το 1910, αλλά ποτέ δεν δέχτηκε όπως η Ρόζα το σύστημα διακυβέρνησης της σοβιετικής πολιτείας.Το 1917, η Λουΐζα Κάουτσκυ εντάχθηκε στο Ανεξάρτητο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (USPD), προσβλέποντας σε μια προσέγγιση με το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD) και σε μια Συντακτική Εθνοσυνέλευση. Έγραψε στις 18 Νοεμβρίου 1918: πρέπει να ξεκαθαρίσουμε πολλά που έχουν γίνει με μια αρχική βιασύνη. Μετά την δολοφονία της Ρόζας Λούξεμπουργκ, η Λουΐζα δημοσίευσε τις επιστολές που έστελνε από την φυλακή και κείμενά της που απευθύνονταν στην ίδια και στος σύζυγό της Καρλ Κάουτσκυ, σε ένα αξιόλογο τόμο. Συγκέντρωσε επίσης και επιστολές της Ρόζας Λούξεμπουργκ σε άλλους παραλήπτες. Οι Κάουτσκυ μετακόμισαν το 1924 πάλι στην Βιέννη.

Ο Καρλ και η Λουΐζα Κάουτσκυ (1902).

Μετά την «ένωση» της Αυστρίας με την Γερμανία του Χίτλερ, το 1938, το ζεύγος Κάουτσκυ διέφυγε στην Πράγα και στο Άμστερνταμ. Εκεί πέθανε ο Καρλ τον Οκτώβριο του ίδιου έτους. Ο Φέλιξ, ο μεγαλύτερος γιος των Κάουτσκυ, μετανάστευσε στις ΗΠΑ το 1938. Ο δεύτερος γιος τέθηκε υπό κράτηση για έξι μήνες, αλλά κατάφερε να διαφύγει και να μεταναστεύσει επίσης στις ΗΠΑ μέσω Σουηδίας. Η Λουΐζα Κάουτσκυ έμεινε με την σύζυγο και τα παιδιά του νεότερου γιου της Μπένεντικτ στο Άμστερνταμ. Ο ίδιος ο Μπένεντικτ είχε συλληφθεί στην Βιέννη τον Μάιο το 1938 και από εκεί είχε σταλεί στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νταχάου. Η Λουΐζα έμεινε στην Ολλανδία και μετά την εισβολή των Γερμανών το 1940 ελπίζοντας ότι θα μπορούσε να διατηρήσει επαφή με τον Μπένεντικτ στο Νταχάου.

Εκεί την συνέλαβαν τον Αύγουστο του 1944, και την έστειλαν στο στρατόπεδο εξόντωσης του Άουσβιτς-Μπιρκενάου,

Η κεντρική είσοδος στο Άουβιτς ΙΙ-Μπιρκενάου.

όπου σύντομα πέθανε από τις κακουχίες. Ο Μπένεντικτ Κάουτσκυ, που φυλακίστηκε σε ένα βοηθητικό στρατόπεδο του Άουσβιτς την ίδια εποχή, κατάφερε να επιζήσει και επέστρεψε στην Βιέννη μετά την απελευθέρωση των κρατουμένων του Άουσβιτς από τους Συμμάχους. Το 1950 δημοσίευσε τις επιστολές της Ρόζας Λούξεμπουργκ που είχε συγκεντρώσει η μητέρα του.

Η γέφυρα του προαστιακού του Βερολίνου ανάμεσα στην Καντστράσε και την Φαζάνενστράσε ονομάζεται Λουΐζα Κάουτσκυ. Το  1999, το περιφερειακό συμβούλιο του Σαρλότενμπουργκ αποφάσισε να αφιερώσει μια πλακέτα στην μνήμη της Λουΐζας Κάουτσκυ στην Βiλαντστράσε αρ.  31.

Άλλωστε, η Λουΐζα Κάουτσκυ υπήρξε δημοτική σύμβουλος την περίοδο 1920 – 1921, και υποψήφια βουλευτής του USPD.

____

Πηγή: Stolpersteine in Berlin

Α’ Παγκόσμιος πόλεμος

«Όταν μπορούσαμε να διαχειριστούμε την κατάσταση δείξαμε αμέλεια, και τώρα που είναι εντελώς εκτός ελέγχου χρησιμοποιούμε με υπερβολική καθυστέρηση φάρμακα που τότε θα μπορούσαν να είχαν θεραπεύσει. Δεν υπάρχει τίποτε νέο στην ιστορία αυτή. Είναι τόσο παλιά όσο τα βιβλία των σιβυλλικών χρησμών. Είναι του μεγάλου, ζοφερού καταλόγου της άκαρπης εμπειρίας και της περιορισμένης ικανότητας της ανθρωπότητας να διδαχθεί. Έλλειψη οξυδέρκειας, απροθυμία για δράση όταν η δράση θα ήταν απλή και αποτελεσματική, έλλειψη καθαρής σκέψης, συγκεχυμένες συμβουλές μέχρι να προκύψει η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, μέχρι η αυτοσυντήρηση να χτυπήσει το ενοχλητικό της γκονγκ – αυτά είναι τα γνωρίσματα που γεννούν την αέναη επανάληψη της Ιστορίας».

Βουλή των Κοινοτήτων, 3 Μαΐου 1935, μετά την Σύσκεψη στην Στρέζα, όπου η Βρετανία, η Γαλλία και η Ιταλία συμφώνησαν – ματαίως – να διατηρήσουν την ανεξαρτησία της Αυστρίας.

Σωκράτης: Η άγνοια λοιπόν των φοβερών και των μη φοβερών, αυτό   δεν είναι που κάνει την δειλία;
Κι εκείνος έκανε νεύμα ότι το παραδέχεται.

Πλάτων: Πρωταγόρας

Πλησιάζει επικίνδυνα η εκατονταετηρίδα από την κήρυξη του Α’ Παγκόσμιου πολέμου, και θυμήθηκα ένα παλιό ντοκιμαντέρ που είδα πριν από πολλά χρόνια. Το αναζήτησα στο διαδίκτυο και, ω! του θαύματος, το βρήκα: 16 επεισόδια των 40 λεπτών περίπου. Είδα το πρώτο μέρος εκείνο που στριφογύριζε στον νου μου, λόγω των αναλογιών που έχει με κάποια από τα σημαντικά τεκταινόμενα των τελευταίων ετών. Λιτή και σαφής η αναφορά στα βαθύτερα αίτια της σύγκρουσης: ο ανταγωνισμός των ιμπεριαλιστικών βιομηχανικών κρατών της εποχής, παλαιών που επιζητούσαν την διατήρηση της καθεστηκυΐας τάξης πραγμάτων, και των ανερχόμενων που επιζητούσαν την ραγδαία μεταβολή της. Την διατήρηση ή την ανακατανομή ρόλων στην διεθνή σκηνή.

Διέκοψα λίγο την θέαση και σκέφτηκα γνωστό μου, που, ξεκινώντας από μια απόφανση μεταξύ σοβαρού και αστείου, καταδικάζει με πάσα σοβαρότητα πλέον οτιδήποτε εδράζεται στον αναλογικό στοχασμό: σύγκριση, εικασία, προβολή, και ούτω καθεξής. Αποδέχεται πια μόνον τον πιθανολογικό επαγωγικό συλλογισμό, και επαινεί τον επιστημονικό τρόπο σκέψης όπου και αν τον ανιχνεύσει. Στην ουσία, ανησυχώ μήπως μυστικά έχει αφοσιωθεί στην λατρεία ενός και μόνου τρόπου σκέψης, εκείνου που βασίζεται στον παραγωγικό συλλογισμό. Ανησυχώ ότι ανασύρει από το βάθος κάποιας μεσαιωνικής κοινοβιακής μονής τις συζητήσεις αδελφών που  εργάζονται στο Αντιγραφείο της Βιβλιοθήκης: μόνον ο παραγωγικός συλλογισμός είναι αποδεκτός, επειδή αυτός είναι ο τρόπος που προσιδιάζει στον Θεό. Γλίστρησα και στην επόμενη σκέψη: μήπως παραγωγικό συλλογισμό δεν έχει στον άρρητο πυρήνα της η σκέψη πολλών διαμορφωτών της πολιτικής και οικονομικής ζωής; Το ίδιο δεν μας διδάσκουν οι εγχώριοι διαμορφωταί κοινής γνώμης; Το τάδε ισχύει πάντα και παντού, τα δείνα απορρέουν από το τάδε, άρα τα δείνα θα εφαρμοσοτούν! Επικίνδυνα μονοπάτια σκέφτηκα, ας αναδιοργανωθώ προτού αποδιοργανωθώ, και συνέχισα την θέαση του ντοκιμαντέρ του BBC.

Κιότεψα, όμως: στο τρίτο επεισόδιο, άρχισα να θέλω να ανοίξω τον φυλλομετρητή, για να διαβάσω τις τελευταίες ειδήσεις, άρχισα να θέλω να δω τι τελευταίο γράφεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Θυμήθηκα ότι χρειαζόμουν κάποια εικόνα για μια διαφάνεια παρουσίασης…. ότι έπρεπε να απαντήσω σε κάποιο εισερχόμενο μήνυμα. Με διακοπές ολοκλήρωσα και το τέταρτο επεισόδιο. Σκέφτηκα ότι μπορεί, όταν ήμουν φοιτητής να είδα και τα 26 επεισόδια σε 2 ημέρες. αλλά τώρα δεν έχω την ίδια άνεση χρόνου.

Είπα να πιω έναν καφέ.

Συνειρμικά συλλογίστηκα ότι τα τελευταία χρόνια παρατηρώ, με διάφορες αφορμές, ότι άνθρωποι κάθε ηλικίας «σερφάρουν» είτε διαβάζουν είτε παρακολουθούν ταινίες. Διαφημίσεις και διαδίκτυο μας έχουν μάθει να πιέζουμε κάποιο πλήκτρο, και να αλλάζουμε πληροφορία, θέμα, θέση, οπτική γωνία, χρόνο, είδος, ύφος, κλπ. μέχρις εξαντλήσεως. Άρα, είμαι μέρος του προβλήματος; Ε, καλά, δεν χρειαζόταν και τόση σκέψη!..

Εντάξει, θα προσπαθήσω: θα δω τα επεισόδια σε 8 ημέρες, είμαι σε διακοπές, έχω χρόνο. Η διορία που έδωσα στον εαυτό μου λήγει σε 5 ημέρες — με λίγη άσκηση έχω ήδη ξαναδεί 13 επεισόδια, δηλαδή έχω κάνει πρόοδο στην συγκέντρωση της προσοχής μου. Μου επιτρέπω μόνον σύντομα διαλείμματα για σκέψη και περισυλλογή, όχι μεγαλύτερα απ’ ότι θα έκανα, αν διάβαζα ένα βιβλίο, από το οποίο κάτι θέλω να μου απομείνει. Και είναι τόσο ευχάριστη η αίσθηση να ορίζεις τον χρόνο σου!

Είναι πολλές οι αναλογίες που βρίσκω ανάμεσα σε μια εποχή που οσονούπω θα απέχει 99 χρόνια από την δική μας — στις 28 Ιουλίου 1914 άρχισαν οι μάχες . Τις δε αναλογίες θα επιμείνω (σε πείσμα του γνωστού μου, γνωστών ανθρώπων της οικονομίας και της πολιτικής, γνωστών διαμορφωτών κοινής γνώμης επίσης) να τις θεωρώ, όπως μου είχαν δείξει παλιά οι δάσκαλοί μου: για να ανιχνεύω δρόμους, να διατυπώνω υποθέσεις εργασίας, να επιλύω προβλήματα με «πληροφορημένο τρόπο», να μαθαίνω, δηλαδή.Αν από την μάθηση της Ιστορίας αφαιρέσουμε την πιθανότητα αξιοποίησής της για να κατανοήσουμε την πραγματικότητα, ενδεχομένως για να την μεταβάλλουμε, τι θα απέμενε από αυτήν;

Αν θέλετε να κάνετε κι εσείς μια παρόμοια άσκηση, όποτε και όσο επιθυμείτε εσείς, ιδού το πολύ καλό ντοκιμαντέρ της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης του BBC, παραγωγής 1964, παρακαλώ πολύ: The Great War.