Ποιος και γιατί χρηματοδοτεί τον φασισμό;

Είναι ολωσδιόλου απίθανο το τι μπορεί να διαβάσει κάποιος στο διαδίκτυο: σκουπίδια, αποκυήματα και διαμαντάκια. Πριν από μερικές ημέρες βρήκα το βιβλίο του Antony C. Sutton: Wall Street and the Rise of Hitler, 2000, στον ιστότοπο του περιοδικού Studies in Reformed Theology. Άρχισα να το φυλλομετρώ και κατέληξα να το διαβάσω απνευστί (διακοπών του Πάσχα βοηθουσών!)..

Το έβδομο κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στην εξέταση των σχέσεων όχι μόνον των γερμανών, αλλά και των αμερκανών βιομηχάνων και χρηματιστών με την άμοδο του Χίτλερ στην εξουσία, και με κατάλληλη παράθεση πειστικών τεκμηρίων. Υποθέτω, ότι στον βαθμό που η γερμανική βιομηχανία ανασυγκροτήθηκε σχεδόν εξ ολοκλήρου με αμερικανικά κεφάλαια μετά την συντριβή της Γερμανίας στο τέλος του Α’ Παγκόσμιου πολέμου. Το κείμενο μου γέννησε πολλές σκέψεις για την σύγχρονη άνοδο του φασισμού στην Ευρώπη και την Ελλάδα, και θαρρώ ότι, αν θέλουμε να ανατάμουμε στα σοβαρά το φαινόμενο αυτό, θα πρέπει να εξετάσουμε το δίκτυο των χρηματοδοτικών πόρων των φασιστικών ομάδων. Και, επειδή στην εποχή μας, πολλά και μεγάλα συμβαίνουν ανοιχτά και σε πρώτο πλάνο, τόσο πολλά, τόσο μεγάλα και τόσο σε πρώτο πλάνο που να μη προλαβαίνουμε να ανασυγκροτήσουμε την πλήρη εικόνα, υποθέτω ότι θα πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να αποτιμήσουμε σε χρήμα τον τηλεοπτικό και ραδιοφωνικό χρόνο που αφιερώνεται στις ποικιλώνυμες φασιστικές ομάδες καθημερινά, τουλάχιστον από το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης το 2008. Τέτοια έχοντας στον νου, αποφάσισα να επιχειρήσω την απόδοση στα ελληνικά του έβδομου κεφαλαίου του βιβλίου του Antony C. Sutton: Wall Street and the Rise of Hitler..

Άλλωστε, σε τι χρησιμεύει η Ιστορία, αν όχι την προσεκτική απόπειρα να γνωρίσει το σήμερα εξ αναλόγου προς το παρελθόν και mutatis mutandis; Αλλά, επ’ αυτού θα πρέπει να αναλάβει πρωτοβουλίες ο καθένας μας

 

 

«Κάλπικοι» Κριμαϊκοί πόλεμοι

(Leymarie, Philippe. ««Drôles de Guerres» de Crimée». Défense en ligne. Les blogs du Diplo, 6 Μαρτίου 2014. Ιστοσελίδα. 10 Μαρτίου. 2014. Απόδοση στα ελληνικά δκκ.)

Ανάκτορο Βουρβώνων, έργο του αρχιτέκτονα Μπερνάρ Πουαγιέ, 1806-1808. Σήμερα, έδρα της Γαλλικής Εθνοσυνέλευσης.

Ενόσω περιμένουμε το δημοψήφισμα που έχει ανακοινωθεί για την 6^η Μαρτίου στην Κριμαία, περί ενδεχόμενης προσάρτησηςης στην Ρωσία (που ενδέχεται να μη περιμένει τόσο πολύ), ένα συμπόσιο γινόταν στο Παρίσι, το Ανάκτορο των Βουρβώνων), με τίτλο «Είναι αξιόπιστη μια εικασία για μείζονες συγκρούσεις;». Γινόταν λόγος για αναχαίτιση, … Κίνα, και Ουκρανία, καταπώς επέβαλε η επικαιρότητα. Η κατάκτηση (από την Ρωσία) φαινόταν ήδη απίθανη για τους κυρίους ειδικούς: οι ρωσικές δυνάμεις θα εξακολουθούσαν να κατέχουν την Κριμαία, χωρίς μια τουφεκιά (μέχρι το μέσον αυτής της εβδομάδας, εν πάση περιπτώσει), και χωρίς να χρειάζεται ολωσδιόλου να την προσαρτήσουν, χάρη στο πρόσχημα (αρκετά χοντροκομμένο) που επέτρεψε στον πρόεδρο Πούτιν να παρουσιάσει μονάδες των ρωσικών ειδικών δυνάμεων (που αποβιβάστηκαν από αεροπλάνα και πλοία, χωρίς σημαίες και διακριτικά) ως εγχώριες δυνάμεις αυτοπροστασίας…

Στο κοινό της αίθουσας Κολμπέρ, ένα πρώην στέλεχος του ομίλου αεροναυτικής και άμυνας EADS (European Aeronautic Defence and Space Company), γνώστης της Μόσχας, ζήτησε να συνυπολογίσουμε την «ρωσική ψυχή»: με κουλτούρα διαφορετική από της Δύσης, που δεν θα αλλάξει προτού περάσουν πολλά χρόνια· μια χώρα όπου η ζωή δεν μετράει ή μετράει λίγο· μια κοινωνία όπου λατρεύουν το σκάκι…

Το πρώην στέλεχος εξήγησε ότι, για τον τσάρο της εποχής μας, τον Βλαδίμηρο Πούτιν, είναι ζωτικής σημασίας – ακόμη κι αν δεν βρίσκει τον βηματισμό της σοβιετικής αυτοκρατορίας – να μη ανεχτεί στα σύνορά της. Ο άρχοντας του Κρεμλίνου γνωρίζει ότι, αν παρ’ελπίδα οι Δυτικοί (ας πούμε οι Αμερικανοί, με την φραστική υποστήριξη του νέου «κανίς» από την Γαλλία[1], σκέφτονταν να παρέμβουν στρατιωτικά, για να υποστηρίξουν τους ουκρανούς «επαναστάτες» , η Μόσχα θα μπορούσε, δικαίως ή αδίκως, να κινήσει τον πυρηνικό σίφωνα. Ο κ. Πούτιν γνωρίζει, συνεπώς, ότι η Δύση ποτέ δεν θα εισβάλλει στην Ουκρανία, και ότι – αναμφίβολα» — κανείς δεν θα θελήσει «να πεθάνει για την Κριμαία».

Ιδίως η χολέρα

Μια φορά κι έναν καιρό, πριν από εκατονεξήντα χρόνια, πολλοί πέθαιναν για την Κριμαία. Ο Εύξεινος Πόντος υπήρξε το θέατρο ενός πολέμου δύο ετών: 120.000 νεκροί από την πλευρά των επιτιθέμενων (από τους οποίους 90.000 Γάλλοι), περισσότεροι από 150.000 από την πλευρά των Ρώσων – τα ¾ από ασθένειες (κυρίως τύφο και χολέρα). Μια περιπέτεια που άρχισε ο Ναπολέοντας Γ΄, ο οποίος ήταν μόνον τρία χρόνια αυτοκράτορας, και σε αναζήτηση μιας στρατιωτικής νίκης, επιθυμώντας να ελευθερώσει του Αγίους Τόπους από την επικυριαρχία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, αποφάσισε εύστοχα να αντιταχθεί στις βλέψεις των Ρώσων επί της Κωνσταντινούπολης και επί της παρακμάζουσας  Οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Από την πλευρά τους, οι Άγγλοι αναζητούσαν μάλλον να κλείσουν στον τσάρο Νικόλαο Α΄ τον δρόμο για τα Στενά: του Βοσπόρου, των Δαρδανελίων, την πρόσβαση στην Μεσόγειο. Ανοίγοντας τον δρόμο της στα Βαλκάνια, η μόσχα επέμενε να αποκτήσει πρόσβαση στις «θερμές θάλασσες» και να επηρεάσει του δρόμους επικοινωνίας των Γάλλων και των Άγγλων. Να χτυπήσουμε την Ρωσία στην χρσόνησο της Κριμαίας, να μπλοκάρουμε το πολεμικό λιμάνι της στην Σεβαστούπολη του Εύξεινου Πόντου, απ’ όπου αποπλέουν οι ναυτικές μοίρες των Ρώσων, αυτά θα λογικέψουν τον τσάρο, εκτιμούσαν οι ευρωπαίοι στρατηγοί.

Σε συνέχεια μιας επιδρομής των Ρώσων στα Βαλκάνια, ο πόλεμος ξέσπασε: το αγγλο-γαλλικό εκστρατευτικό σώμα αποβιβάστηκε στην Κριμαία στις 13 Σεπτεμβρίου 1854, και κατευθύνθηκε αμέσως στην Σεβαστούπολη. Μια εβρομάδα αργότερα, στις όχθες του ποταμού Άλμα, οι ζουάβοι του στρατηγού Μποσκέ είχαν μια πρώτη νίκη. Οι Άγγλοι δοξάστηκαν στην μάχη της Μπαλακλάβα, στις 25 Οκτωβρίου 1854, με το αιματηρό επεισόδιο της «επίθεσης  της ελαφράς ταξιαρχίας» [3].

Richard Caton Woodville: Charge of the Light Brigade (1894).

Άλογα στο αμπάρι

Αλλά χρειάστηκαν έντεκα μήνες πολιορκίας, και στασιμότητας, προτού η κατάληψη του οχυρού Μαλακόφ  στις 11 Σεπτεμβρίου 1855 από τους άνδρες του στρατηγού MacMahon (με το περίφημο «εδώ είμαι, εδώ μένω!») [4] να προκαλέσει την συνθηκολόγηση των Ρώσων. Επεισόδια που σε μεγάλο βαθμό έχουν λησμονηθεί, ακόμα και όταν έχουν αφήσει στο Παρίσι ονόματα δρόμων (Κριμαία, Crimée) ή λεωφόρων (Bosquet, Σεβαστουπόλεως, Sébastopol), γέφυρες (Alma, με τον διάσημο ζουάβο της), σταθμούς του μετρό (Alma-Marceau, Reaumur- Sébastopol, Bizot) … Για τους ιστορικούς, ωστόσο, είναι ένας από τους πρώτους «σύγχρονους» πολέμους, με μια καλή δόση πολυμέρειας, και μια προβοή ισχύος σε μια τεράστια απόσταση (4.000 χιλιομέτρων): δεκάδες χιλιάδες ανδρών μεταφέρονται με ιστιοφόρα, καθώς και χιλιάδες τόνοι εφοδίων, και δεκάδες χιλιάδες αλόγων μέσα στα αμπάρια, για έναν από τους τελευταίους μεγάλους πολέμους του ιππικού στην Ιστορία. Επίσης, ένας πόλεμος χαρακωμάτων, κανονιώς και οβίδων: μάρτυρες και από τις δύο εμπόλεμες πλευρές θυμούνταν τον τρόμο – και την σφαγή! – που προκαλούσαν αυτά τα νέα είδη βλημάτων [5].

Ο πόλεμος της Ανατολής

Αποτελέσματα της κρίσης, για έναν ιστορικό του Σεντ-Κεντέν (Πικαρδία, Γαλλία), που κατάγεται από ανθρώπους που έλαβαν μέρος στις μάχες: «Ο πόλεμος της ανατολής, χάρη στην νίκη των συμμάχων, κατέληξε στο Συνέδριο του Παρισιού το 1856, το οποίο απέδωσε στην Βαλαχία και στην Μολδαβία την αυτονομία τους. Αυτή οδήγησε στην ένωσή τους το 1859, για την ίδρυση της Ρουμανίας. Η Ευρώπη εγγυήθηκε την ακεραιότητα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ο Εύξεινος Πόντος αποστρατιωτικοποιήθηκε. Η Ρωσία έχασε το ειδικό βάρος της»[6].

Μαθήματα από την σύγκρουση, κατά τον Ηρόδοτο:  αυτός ο πόλεμος «που κακώς έγινε» (με αφετηρία την διαμάχη μιας άλλης εποχής για τους Αγίους Τόπους» και «κακώς κερδισμένος» (κατόπιν μιας μικροχρόνιας πολιορκίας και μιας σφαγής)  «αποδείχτηκε παραταύτα μια επιτυχία για τον αυτοκράτορα Ναπολέοντα Γ΄, στην διεθνή σκηνή (η πρώτη και η τελευταία). Η Συνθήκη του Παρισιού, η οποία έθετε τέρμα στον πόλεμο στις 30 Μαρτίου 1856, του επέτρεψε να αναδιαμορφώσει τον χάρτη της Ευρώπης, όπως αυτός είχε οριστεί στο Συνέδριο της Βιέννης και από την ήττα του θείου τους Ναπολέοντα Α΄, σαράντα-ένα χρόνια πριν.»

Το 1854, έναν αιώνα μετά από αυτήν την μάχη, η Κριμαία ενσωματώθηκε στην Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Ουκρανίας, στο εσωτερικό της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ). Το 1990, η ανακήρυξη της ουκρανικής ανεξαρτησίας προκαλέι ένα ισχυρό αυτονομικστικό κίνημα των Ρώσων της Κριμαίας:  το 1991,  ύστερα από δημοψήφισμα, γίνεται επισήμως αυτόνομη πολιτεία εξαρτώμενη από την πολιτεία της Ουκρανίας. Το ερώτημα του διαμοιρασμού του σοβιετικού στόλου του Εύξεινου Πόντου – 70-80% στην Ρωσία, ο υπόλοιπος  στην Ουκρανία –, και εκείνο του διαμοιρασμού των στρατιωτικών λιμανικών, μεταξύ των οποίων της Σεβαστούπολης, τίθενται εκ νέου. Ένας «πόλεμος περιπτέρων» φέρει αντιμέτωπο το Κίεβο με την Μόσχα. Η χερσόνησος, μάλιστα, διακηρύσσει για οριμένες μέρες την ανεξαρτητησία της, το 1992, προτού αναγκαστεί να παραιτηθεί σύντομα από αυτήν…

Οι πολιτείες του Σότσι

Έκτοτε, η Κριμαία  δεν έπαψε να είναι – μεταξύ Καυκάσου και Εύξεινου Πόντου – μπαλάκι στην παρτίδα του γεωπολιτικού πινγκ-πονγκ που παίζουν από την μια πλευρά οι Αμερικανοί, το ΝΑΤΟ, οι Ευρωπαίοι, και από την άλλη οι Ρώσοι. Και δεν παύει να είναι ένα μήλον της έριδος μεταξύ των «δύο Ουκρανιών», αυτής στα Δυτικά, πρώην πολωνική, πρώην  αυστριακή, πρώην τατάρικη (προερχόμενη από την Οθωμανική αυτοκρατορία), και σήμερα «επαναστατημένη»· και  στην ανατολική, πιο εκρωσισμένη, που θα βολευόταν αναμφίβολα με την παράταση της βασιλείας του Γιανουκόβιτς… και με την διατήρηση της Κριμαίας στους κόρφους της Ρωσίας.

Διαβάστε το κείμενο: Erlends Calabuig, « La Crimée, péninsule de toutes les discordes », Le Monde diplomatique, Ιανουάριος 1994. Η δυτικοποίηση της σημερινής Ουκρανίας, αν  έπρεπε να εμποδίσει την πρόσβαση της Ρωσίας στην ιστορική βάση της στην Σεβαστούπολη[7], «θα έδινε στην ρωσική ακτή στα Ανατολικά του ισθμού της Χερσονήσου (Κέρτς) μια νέα σημασία», με τα λιμάνια του Νοβοροσίισκι και του Σότσι «να καλούνται να ακολουθήσουν με γρήγορη ανάπτυξη», παρά τις δυσκολίες στην επικοινωνία τους με την ενδοχώρα. Αυτό ακριβώς προέβλεπε ήδη από την αρχή της δεκαετίας του 1990 ο γεωγράφος Ιβ Λακόστ, στο Dictionnaire de géopolitique που διηύθυνε (Flammarion, 1993). Ποιος θα σκεφτόταν ότι οι εντυπωσιακές πολιτείες που κατασκευάστηκαν στο Σότσι για τις ανάγκες των Χειμερινών Ολυμπιακών Αγώνων του προηγούμενου μήνα, θα μπορούσαν να επαναχρησιμοποιηθούν, για να στεγάσουν τις «κόκκινες φούντες» του ρωσικού ναυτικού στον Εύξεινο Πόντο;

Σήμερα, αναλύει αυτήν την Πέμπτη ο ιστότοπος Β2 των Βρυξελλών με τίτλο «Merci, Poutine ?», την στιγμή που ο ρώσος πρόεδρος χρησιμοποίησε «ένοπλες δυνάμεις «χωρίς διακριτικά», για να καταλάβουν πεζή την επικράτεια της Κριμαίας […] Η Μόσχα στέλνει στην Ευρωπαϊκή Ένωση το ίδιο μήνυμα που έστειλε στο ΝΑΤΟ διά της Νότιας Οσετίας και της Αμπχαζίας. Οι χώρες που συνορεύουν με την Ρωσία δεν προορίζονται να γίνουν μέλη του ΝΑΤΟ (μήνυμα 2008) ούτε της Ευρωπαϊκής Ένωσης (μήνυμα 2014). Οι Ευρωπαίοι έπαιξαν με την φωτιά πιστεύοντας ότι μπορούν να υπογράψουν μια συμφωνία σύνδεσης και μια συμφωνία ελεύθερης διακίνησης, εν πλήρη ησυχία, χωρίς να προκαλέσουν οποιαδήποτε αντίδραση. Μια συμφωνία, την οποία η Μόσχα εξέλαβε ως πρώτο βήμα προς την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση (κάτι που ρητά δήλωσαν οι λιθουανοί και οι πολωνοί υπεύθυνοι) και το σήμα για έναν νέο περιορισμό της επιρροής της, και του χώρου τον οποίο θεωρεί ζωτικό. Οι Ευρωπαίοι δεν τα υπολόγισαν όλα αυτά».

Σημειώσεις

[1] Όπως στην περίπτωση της Συρίας, η γαλλική διπλωματία, αυτές τις τελευταίες ημέρες, πολλαπλασίασε τις μεγαλοστομίες, κολλώντας μάλλον στην μάλλον σκληρή ρητορική της Ουάσινγκτον – προτού αποφασίσει να κάνει έκκληση, από την συνάντηση της Τετάρτης στο παρίσι, για μια έκκληση εξεύρεσης λύσης μέσω διαπραγματεύσεων, που αφήνει στην Ρωσία μια «θύρα εισόδου», αλλά τακτοποιεί επίσης και τα θεμελιώδη ενδιαφέροντα, αρχής γενομένης από την παρουσία της υπό την μία ή την άλλη μορφή στην Κριμαία.

[2] Στρατιώτες του ελαφρού πεζικού, με στολή εμπνευσμένη από την οθωμανική, μέλη μιας επίλεκτης μονάδας που στρατολογήθηκε από τους παλαίμαχους των οδομαχιών του 1848.

[3] Όπως απεικονίζεται σε δύο κινηματογραφικές ταινίες με τον ίδιο τίτλο: του 1936 με τον Έρολ Φλιν και μια νέα εκδοχή του 1969, με την Βανέσα Ρεντγκρέιβ.

[4] Σύμφωνα με τον ιστορικό Αλέν Γκουτμάν, ειδικό στην Δεύτερη αυτοκρατορία, ο στρατηγός – που θα γινόταν στρατάρχης και πρόεδρος της Τρίτης Δημοκρατίας – αρνήθηκε σταθερά ότι πρόφερε αυτήν την φράση. Ο Αντουάν Μουργκιγιό, στο slate.fr, του αποδίδει ακόμη μία, σε διαφορετικό στιλ: «Ο τυφοειδής πυρετός σε σκοτώνει ή σε αφήνει εντελώς ηλίθιο. Το γνωρίζω, επειδή είχα τον πυρετό».

[5] Σύμφωνα με τον ρώσο συγγραφέα Λέον Τολστόι που συμμετείχε στην εκστρατεία, οι στρατιώτες δεν  προλάβαιναν να περισυλλέγουν τους νεκρούς, που ήταν κομματιασμένοι ως επί το πλείστον…

[6] André Vacherand, « L‘affaire d’Orient. La guerre de Crimée et les Saint-Quentinois » (PDF).

[7] Όσο ισχυρό  κι αν είναι το ρωσικό ναυτικό, πρέπει να καταβάλλει ετησίως στο αυτόνομο κράτος της Κριμαίας περισσότερα από 100 εκατομμύρια ευρώ για ενοίκιο και εφόδια, ως αντιστάθμισμα για την χρήση κτιρίων, πεδίων και προκυμαιών, σε μια βάση που στεγάζει περισσότερους από 15.000 στρατιωτικούς.

Πηγή: Leymarie, Philippe. ««Drôles de Guerres» de Crimée». Défense en ligne. Les blogs du Diplo, 6 Μαρτίου 2014. Ιστοσελίδα. 10 Μαρτίου. 2014. Απόδοση στα ελληνικά δκκ.

Α’ Παγκόσμιος πόλεμος

«Όταν μπορούσαμε να διαχειριστούμε την κατάσταση δείξαμε αμέλεια, και τώρα που είναι εντελώς εκτός ελέγχου χρησιμοποιούμε με υπερβολική καθυστέρηση φάρμακα που τότε θα μπορούσαν να είχαν θεραπεύσει. Δεν υπάρχει τίποτε νέο στην ιστορία αυτή. Είναι τόσο παλιά όσο τα βιβλία των σιβυλλικών χρησμών. Είναι του μεγάλου, ζοφερού καταλόγου της άκαρπης εμπειρίας και της περιορισμένης ικανότητας της ανθρωπότητας να διδαχθεί. Έλλειψη οξυδέρκειας, απροθυμία για δράση όταν η δράση θα ήταν απλή και αποτελεσματική, έλλειψη καθαρής σκέψης, συγκεχυμένες συμβουλές μέχρι να προκύψει η κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, μέχρι η αυτοσυντήρηση να χτυπήσει το ενοχλητικό της γκονγκ – αυτά είναι τα γνωρίσματα που γεννούν την αέναη επανάληψη της Ιστορίας».

Βουλή των Κοινοτήτων, 3 Μαΐου 1935, μετά την Σύσκεψη στην Στρέζα, όπου η Βρετανία, η Γαλλία και η Ιταλία συμφώνησαν – ματαίως – να διατηρήσουν την ανεξαρτησία της Αυστρίας.

Σωκράτης: Η άγνοια λοιπόν των φοβερών και των μη φοβερών, αυτό   δεν είναι που κάνει την δειλία;
Κι εκείνος έκανε νεύμα ότι το παραδέχεται.

Πλάτων: Πρωταγόρας

Πλησιάζει επικίνδυνα η εκατονταετηρίδα από την κήρυξη του Α’ Παγκόσμιου πολέμου, και θυμήθηκα ένα παλιό ντοκιμαντέρ που είδα πριν από πολλά χρόνια. Το αναζήτησα στο διαδίκτυο και, ω! του θαύματος, το βρήκα: 16 επεισόδια των 40 λεπτών περίπου. Είδα το πρώτο μέρος εκείνο που στριφογύριζε στον νου μου, λόγω των αναλογιών που έχει με κάποια από τα σημαντικά τεκταινόμενα των τελευταίων ετών. Λιτή και σαφής η αναφορά στα βαθύτερα αίτια της σύγκρουσης: ο ανταγωνισμός των ιμπεριαλιστικών βιομηχανικών κρατών της εποχής, παλαιών που επιζητούσαν την διατήρηση της καθεστηκυΐας τάξης πραγμάτων, και των ανερχόμενων που επιζητούσαν την ραγδαία μεταβολή της. Την διατήρηση ή την ανακατανομή ρόλων στην διεθνή σκηνή.

Διέκοψα λίγο την θέαση και σκέφτηκα γνωστό μου, που, ξεκινώντας από μια απόφανση μεταξύ σοβαρού και αστείου, καταδικάζει με πάσα σοβαρότητα πλέον οτιδήποτε εδράζεται στον αναλογικό στοχασμό: σύγκριση, εικασία, προβολή, και ούτω καθεξής. Αποδέχεται πια μόνον τον πιθανολογικό επαγωγικό συλλογισμό, και επαινεί τον επιστημονικό τρόπο σκέψης όπου και αν τον ανιχνεύσει. Στην ουσία, ανησυχώ μήπως μυστικά έχει αφοσιωθεί στην λατρεία ενός και μόνου τρόπου σκέψης, εκείνου που βασίζεται στον παραγωγικό συλλογισμό. Ανησυχώ ότι ανασύρει από το βάθος κάποιας μεσαιωνικής κοινοβιακής μονής τις συζητήσεις αδελφών που  εργάζονται στο Αντιγραφείο της Βιβλιοθήκης: μόνον ο παραγωγικός συλλογισμός είναι αποδεκτός, επειδή αυτός είναι ο τρόπος που προσιδιάζει στον Θεό. Γλίστρησα και στην επόμενη σκέψη: μήπως παραγωγικό συλλογισμό δεν έχει στον άρρητο πυρήνα της η σκέψη πολλών διαμορφωτών της πολιτικής και οικονομικής ζωής; Το ίδιο δεν μας διδάσκουν οι εγχώριοι διαμορφωταί κοινής γνώμης; Το τάδε ισχύει πάντα και παντού, τα δείνα απορρέουν από το τάδε, άρα τα δείνα θα εφαρμοσοτούν! Επικίνδυνα μονοπάτια σκέφτηκα, ας αναδιοργανωθώ προτού αποδιοργανωθώ, και συνέχισα την θέαση του ντοκιμαντέρ του BBC.

Κιότεψα, όμως: στο τρίτο επεισόδιο, άρχισα να θέλω να ανοίξω τον φυλλομετρητή, για να διαβάσω τις τελευταίες ειδήσεις, άρχισα να θέλω να δω τι τελευταίο γράφεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Θυμήθηκα ότι χρειαζόμουν κάποια εικόνα για μια διαφάνεια παρουσίασης…. ότι έπρεπε να απαντήσω σε κάποιο εισερχόμενο μήνυμα. Με διακοπές ολοκλήρωσα και το τέταρτο επεισόδιο. Σκέφτηκα ότι μπορεί, όταν ήμουν φοιτητής να είδα και τα 26 επεισόδια σε 2 ημέρες. αλλά τώρα δεν έχω την ίδια άνεση χρόνου.

Είπα να πιω έναν καφέ.

Συνειρμικά συλλογίστηκα ότι τα τελευταία χρόνια παρατηρώ, με διάφορες αφορμές, ότι άνθρωποι κάθε ηλικίας «σερφάρουν» είτε διαβάζουν είτε παρακολουθούν ταινίες. Διαφημίσεις και διαδίκτυο μας έχουν μάθει να πιέζουμε κάποιο πλήκτρο, και να αλλάζουμε πληροφορία, θέμα, θέση, οπτική γωνία, χρόνο, είδος, ύφος, κλπ. μέχρις εξαντλήσεως. Άρα, είμαι μέρος του προβλήματος; Ε, καλά, δεν χρειαζόταν και τόση σκέψη!..

Εντάξει, θα προσπαθήσω: θα δω τα επεισόδια σε 8 ημέρες, είμαι σε διακοπές, έχω χρόνο. Η διορία που έδωσα στον εαυτό μου λήγει σε 5 ημέρες — με λίγη άσκηση έχω ήδη ξαναδεί 13 επεισόδια, δηλαδή έχω κάνει πρόοδο στην συγκέντρωση της προσοχής μου. Μου επιτρέπω μόνον σύντομα διαλείμματα για σκέψη και περισυλλογή, όχι μεγαλύτερα απ’ ότι θα έκανα, αν διάβαζα ένα βιβλίο, από το οποίο κάτι θέλω να μου απομείνει. Και είναι τόσο ευχάριστη η αίσθηση να ορίζεις τον χρόνο σου!

Είναι πολλές οι αναλογίες που βρίσκω ανάμεσα σε μια εποχή που οσονούπω θα απέχει 99 χρόνια από την δική μας — στις 28 Ιουλίου 1914 άρχισαν οι μάχες . Τις δε αναλογίες θα επιμείνω (σε πείσμα του γνωστού μου, γνωστών ανθρώπων της οικονομίας και της πολιτικής, γνωστών διαμορφωτών κοινής γνώμης επίσης) να τις θεωρώ, όπως μου είχαν δείξει παλιά οι δάσκαλοί μου: για να ανιχνεύω δρόμους, να διατυπώνω υποθέσεις εργασίας, να επιλύω προβλήματα με «πληροφορημένο τρόπο», να μαθαίνω, δηλαδή.Αν από την μάθηση της Ιστορίας αφαιρέσουμε την πιθανότητα αξιοποίησής της για να κατανοήσουμε την πραγματικότητα, ενδεχομένως για να την μεταβάλλουμε, τι θα απέμενε από αυτήν;

Αν θέλετε να κάνετε κι εσείς μια παρόμοια άσκηση, όποτε και όσο επιθυμείτε εσείς, ιδού το πολύ καλό ντοκιμαντέρ της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης του BBC, παραγωγής 1964, παρακαλώ πολύ: The Great War. 

Για την σιωπή

Στο τέλος μιας μεγαλούτσικης ενότητας Σύγχρονης Ιστορίας, σήκωσε το χέρι του ένας μαθητής, που κατά κανόνα δεν έδειχνε εδιαφέτον για το μάθημα της Ιστορίας.

– Ορίστε! είπε ο καθηγητής δίνοντας του τον λόγο.

– Ένα πράγμα που δεν καταλαβαίνω είναι γιατί οι άνθρωποι κάθονται και παθαίνουν τόσα κακά, και δεν μιλούν. Εσείς δεν είπατε, όταν αρχίζαμε αυτό το κομμάτι, ότι είναι από εκείνες τις φορές που πολλοί άνθρωποι σηκώνονται και μιλούν, και κάνουν πράγματα, και παίρνουν την κατάσταση στα χέρια τους; Τώρα λέτε ότι οι άνθρωποι έπαψαν να μιλούν. Αλλά δεν είπατε γιατί!

Ο καθηγητής ζήτησε από τον μαθητή αν είχε σκεφτεί κάτι σαν απάντηση, κι εκείνος αρνήθηκε. Ύστερα ο καθηγητής ρώτησε τους υπόλοιπους μαθητές αν είχαν κάποια εξήγηση στο φως όλων των γεγονότων που είχαν δει στα τελευταία μαθήματα. Οι απαντήσεις ήταν μισές και ανόρεχτες στην αρχή, αλλά παραδόξως ο καθηγητής εξακολουθούσε να ζητά γνώμες και εξηγήσεις.

– Καλά, μη σας κουράσω κιόλας! είπε ο μαθητής κοροϊδευτικά και προκλητικά μαζί.

Ο καθηγητής άρχισε να ρωτάει έναν-έναν τους μαθητές.

– Επειδή τρόμαξαν. Όσα ακολούθησαν την ήττα τους ήταν φοβερά.

– Έχασαν, και δεν ήξεραν τι άλλο να κάνουν.

– Γιατί, τους περισσότερους που το έλεγε η καρδιά τους, τους είχαν πιάσει ή είχαν φύγει από τη χώρα όπως-όπως! Όσοι έμεναν κοίταζαν την δουλειά τους.

– Επειδή, οι άνθρωποι έχασαν, κι έπρεπε να αποδεχτούν την ήττα τους. Τι να έλεγαν δηλαδή; Σώπαιναν! πρότεινε μια μαθήτρια.

– Επειδή οι μανάδες κι οι γυναίκες-τους τους έλεγαν: «Σώπα! Κοίτα την δουλειά σου!» — και δεν πρέπει να υπήρχαν και πολλές δουλειές τότε, είχε γίνει μεγάλη καταστροφή, έτσι δεν είναι; είπε μια άλλη.

– Τελικά θα μας πείτε πώς έγινε; ρώτησε ο μαθητής που είχε θέσει το θέμα.

– Όλοι είπατε κάτι σωστό. Όλοι μαζί είπατε το  γιατί οι άνθρωποι έπαψαν να μιλούν, έπαψαν να αντιδρούν, και μάλιστα για μια περίοδο περιορίστηκαν στο να προσπαθούν να επιβιώσουν.

Και ύστερα από μια μικρή παύση: Καλύτερα από εμένα θα τα έλεγε κάποιος άλλος που τώρα θυμήθηκα, καθώς σας άκουγα να μιλάτε. Θα σας φέρω το κείμενό του στο επόμενο μάθημα — μεθαύριο δεν έχουμε πάλι; Πάντως μη νομίζετε ότι η σιωπή κράτησε περισσότερο από μια γενιά — θα το δούμε εξάλλου στην επόμενη ενότητα.

Χτύπησε το κουδούνι για διάλειμμα.

Ο καθηγητής μάζεψε τα χαρτιά του. Οι μαθητές σηκώθηκαν με κάπως αργό ρυθμό, δεν έγινε συνωστισμός στην έξοδο από την τάξη. Μερικοί ψιλοκουβέντιαζαν ακόμη το θέμα, άλλοι προσπαθούσαν να το βγάλουν από τον νου τους, κάποιοι είχαν αρχίσει τα συνηθισμένα πειράγματα μεταξύ τους. Ο καθηγητής προχώρησε γρήγορα προς την έξοδο. Σε πέντε λεπτά είχε άλλο μάθημα σε άλλο τμήμα.

– Ας μη προχωρήσουμε τόσο γρήγορα στο παρακάτω, σκεφτόταν, την ώρα που μια άλλη σκέψη περνούσε διαγώνια από τον νου του: Ίσως εντέλει να μη είναι μικρός ο χρόνος που αντιστοιχεί σε μια γενιά… Πρέπει να σημειώσω να τους φέρω το «Σώπα! Μη μιλάς!» του Αζίζ Νεσίν, και θα δω πώς θα μπούμε στην επόμενη ενότητα, ίσως να τους διαβάσω αμέσως μετά το «Όταν» του Μιχάλη Κατσαρού. Άραγε κάνουν τον Κατσαρό στην Λογοτεχνία; Να θυμηθώ να το ρωτήσω στον συνάδελφο που κάνει Λογοτεχνία.  Μόνο να μη ξεχάσω,  πρέπει να το σημειώσω τώρα που μπαίνω στο άλλο τμήμα: Να βρω και να φέρω τα δυο κείμενα!..

 

 

Γερμανικό «οικονομικό θαύμα»

Χαρτονόμισμα της 1-11-1923 με αξία 5 τρισεκατομμυρίων χάρτινων μάρκων (Φωτ. από: Wikipedia)

 

Στην αρχή της δεκαετίας του 1950 η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας αντιμετώπιζε ένα πρόβλημα που έμοιαζε με το σημερινό οικονομικό πρόβλημα της Ελλάδας: είχε ένα πολύ μεγάλο δημόσιο χρέος.

 

Λίγη …προϊστορία

 

Αν επιστρέψουμε τρεις δεκαετίες πριν, όπως ίσως θυμάστε από την σχολική Ιστορία, με το άρθρο 231 της Συνθήκης των Βερσαλλιών (1919) οι νικητές (Γαλλία, Αγγλία, ΗΠΑ) διακήρυσσαν ότι η Γερμανία και οι σύμμαχοί της έφεραν την ευθύνη για όλες «τις απώλειες και ζημίες» που έπαθαν οι Σύμμαχοι κατά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Ως αποτέλεσμα της εφαρμογής αυτού του άρθρου της Συνθήκης των Βερσαλλιών τον Ιανουάριο του 1921,οι αποζημιώσεις που όφειλε να καταβάλει το γερμανικό κράτος ανέρχονταν σε 269.000.000.000 χρυσά μάρκα (το ισοδύναμο περίπου 100.000 τόνων χρυσού, δηλαδή λίγο περισσότερο από τον μισό χρυσό που βγήκε από ορυχεία στον πλανήτη). Η γερμανική κυβέρνηση αδυνατούσε να καταβάλει τα ποσά αυτά, και ό,τι ακολούθησε (συρρίκνωση οικονομίας, πληθωρισμός, ανεργία, οδήγησε στην πιθανότητα επιτυχίας μιας επανάστασης μπολσεβίκικου τύπου στην χώρα. Το 1929, με κατάλληλα πολιτικά και οικονομικά επιχειρήματα ο υπουργός Στρέσεμαν κατάφερε να πείσει τους Συμμάχους ότι οι οφειλές που είχαν συσσωρευτεί από την αδυναμία της γερμανικής κυβέρνησης να καταβάλει τις ετήσιες αποζημιώσεις, θα μειωνόταν στο μισό. Το 1933, χρονιά κατά την οποία πλειοψήφησε το κόμμα του Αδόλφου Χίτλερ NSDA, μόνον το ένα όγδοο αυτού του χρέους είχε αποπληρωθεί. Έτσι η Γερμανία, δήλωσε αδυναμία εξυπηρέτησης των διεθνών οφειλών της, και έτσι έπαψε η καταβολή οποιουδήποτε ποσού. Μετά από την ήττα της χιτλερικής Γερμανίας, το 1945, συμφωνήθηκε από τους νικητές (Γαλλία, Αγγλία, ΗΠΑ, ΕΣΣΔ) ότι η πληρωμή αυτών των οφειλών θα έπαυε οριστικά.

 

Προεκλογική αφίσα του Εθνικοσοσιαλιστικού Γερμανικού Εργατικού Κόμματος στην Βιένη του 1930. Μτφρ.: «Ζητούμε ελευθερία και ψωμί». (Φωτ. από: Wikipedia)

 

Ωστόσο, η κυβέρνηση της γερμανικής Δημοκρατίας της Βαϊμάρης, μεταξύ του 1924 και του 1930, είχε εκδώσει κρατικά ομόλογα, για να χρηματοδοτήσει την ανοικοδόμηση της χώρας, και κυρίως των υποδομών της. Έτσι, μέχρι το 1952, η μεταχιτλερική Γερμανία είχε ένα δημόσιο χρέος ύψους 32.000.000.000 μάρκα (το αντίστοιχο 7,6 δις δολαρίων τότε, ή 65 δις δολαρίων σήμερα). Αυτό το χρέος κρίθηκε μη βιώσιμο: οι βιομηχανικές υποδομές της μεταχιτλερικής Γερμανίας είχαν καταστραφεί κατά τους μαζικούς αεροπορικούς βομβαρδισμούς από τους Συμμάχους, και το κόστος εξυπηρέτησης δημοσίου χρέους της χώρας υπονόμευε την αναπτυξιακή πορεία της χώρας.

 

Έτσι, στις 27 Φεβρουαρίου 1953, εκπρόσωποι είκοσι κρατών έβαλαν την υπογραφή τους κάτω από το κείμενο της Συμφωνίας του Λονδίνου για το Γερμανικό Εξωτερικό Χρέος: Βέλγιο, Γαλλία, Γιουγκοσλαβία, Δανία, Ελβετία, Ελλάδα, Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ, Ιράν, Ιρλανδία, Ισπανία, Ιταλία, Καναδάς, Κεϋλάνη, Λιχτενστάιν, Λουξεμβούργο, Νορβηγία, Νότιος Αφρική, Πακιστάν, Σουηδία, «επειδή επιθυμούν να απομακρύνουν τα εμπόδια για ομαλές οικονομικές σχέσεις με την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας και άλλες χώρες (δηλ. την Λαοκρατική Δημοκρατία της Γερμανίας), και έτσι να συμβάλουν στην οικοδόμηση μιας ευημερούσας κοινότητας κρατών» (όπως διατυπωνόταν στην Συνθήκη). Συμφώνησαν, επίσης, να απεμπολήσουν τις διεκδικήσεις για πλήρη αποπληρωμή των οφειλών της Γερμανίας προς τα ίδια, και, τέλος, συμφώνησαν να αναβάλουν τις αξιώσεις τους για αποζημιώσεις που υπέστησαν από γερμανική κατοχή κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκόσμιου πολέμου.

 

Οι όροι της Συμφωνίας Χρέους του Λονδίνου κατέτειναν στην μείωση του γερμανικού εξωτερικού χρέους από 30.000.000.000 σε 15.000.000.000, και ότι η ωρίμανση του χρέους θα επεκτεινόταν σε περισσότερα από 30 χρόνια, και ότι θα υπήρχε ένα μορατόριουμ για την πληρωμή των τόκων κατά πέντε χρόνια. Έτσι, η αύξηση της ωρίμανσης του χρέους, η συμφωνία για μορατόριουμ σχετικά με την καταβολή τόκων, και ένα κούρεμα κατά 50% του αρχικού ποσού, απομείωσαν το γερμανικό χρέος κατά τι περισσότερο από 70%.

 

Ο γερμανός καγκελάριος Κόνραντ Ανενάουερ (αριστερά) συναντάει τον Ύπατο Αρμοστή των Συμμάχων. Η παραίτηση των νικητών από την διεκδίκηση πολεμικών αποζημιώσεων ήταν ένα φιλί της ζωής για την οικονομία της μεταχιτλερικής Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας. Πηγή: Spiegel Online International

Και ποιο ήταν το αποτέλεσμα της Συμφωνίας Χρέους του Λονδίνου και της διαγραφής του τεράστιου 70% του γερμανικού χρέους; Συντρίφτηκε η γερμανική ή διεθνής οικονομία; Κατέρρευσαν οι χρηματοοικονομικές συναλλαγές; Άνοιξε η γη, να καταπιεί τον κόσμο; Ξεπήδησαν φλόγες από την γέενα του πυρός;

 

Όσον αφορά την ίδια την Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας, όχι! Μάλιστα, όπως εκτιμούσε το Χέρμαν Γιόζεφ Αμπς, ο επικεφαλής της γερμανικής αντιπροσωπείας στην Σύνοδο Χρέους του Λονδίνου, η Συμφωνία που υπογράφηκε υπήρξε ο θεμέλιος λίθος της δυτικογερμανικής μεταπολεμικής οικονομικής αναγέννησης: δεν θα υπήρχε κανενός είδους «γερμανικό οικονομικό θαύμα» χωρίς μια τέτοια ακριβώς συμφωνία.

Γιατί τους συμβαίνει αυτό;

Γιατί συμβαίνει πολιτικοί ηγέτες και οικονομολόγοι που αντιμετωπίζουν μια σοβαρή οικονομική κρίση, είτε να ψευδολογούν είτε να κρύβουν το κεφάλι τους στην άμμο;

Η Florence Owens Thompson, 32 ετών, και τα παιδιά της τον Φεβρουάριο του 1936 στο Nipomo της Καλιφόρνια. Ζπύσαν άστεγοι σε στρατόπεδο συλλεκτών αρακά, γιατί η δική τους σοδειά καταστράφηκε και αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το σπίτι τους. Φωτογραφία της Dorothea Lange.

Πρόσφατα η Κριστίνα Ρόμερ, επικεφαλής των Οικονομικών Συμβούλων του Λευκού Οίκου, δήλωσε ότι ο Πρόεδρος Ομπάμα «πιστεύει ολόψυχα» ότι η αμερικανική οικονομία θα ανακάμψει μέσα σε έναν χρόνο.

Μάλιστα! Ζούμε εδώ και μια τετραετία την χειρότερη οικονομική κρίση από την εποχή του Κραχ του 1929, και ως διά μαγείας, η οικονομία θα ανακάμψει και όλα θα είναι μέλι-γάλα. Θαρρούσα ότι ο Ομπάμα δήλωσε ότι αυτή η διαδικασία θα πάρει καιρό. Ένας χρόνος, λοιπόν, εμένα μου φαίνεται δεν είναι πολύς δεδομένου του μεγέθους της κρίσης.

Αλλά και στα καθ’ημάς, θυμούμαι ακόμη την κα Κατσέλη, ως υπουργό της κυβέρνησης Παπανδρέου, να εξηγεί ότι, καθώς ο πρώτο μνημόνιο είχε σχεδιαστεί να είναι «εμπροσθοβαρές», τα δύσκολα θα ήταν εντός του 2010, ενώ από το 2011 θα είχαμε επιστρέψει στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές για κρατικό δανεισμό. Και το μέλλον και η κα Κατσέλη εκ των υστέρων, διέψευσαν την τόση αισιοδοξία.

Σκεφτόμουν, λοιπόν, άλλες ηγετικές μορφές της πολιτικής και της οικονομίας που επιθυμούσαν να νομίζουμε ότι όλα πηγαίνουν κατ’ευχήν. Παραθέτω μερικά παραδείγματα πιο κάτω, αλλά εξακολουθώ να αναρωτιέμαι: ψευδολογούσαν ή αυταπατούνταν; Αν ψευδολογούσαν, με ποιο κίνητρο; Αν έτρεφαν αυταπάτες, το έκαναν επειδή η ιδεολογική προσήλωση τους εμπόδιζε να δουν την πραγματικότητα;

• «Δεν θα υπάρξουν άλλα κραχ στην εποχή μας», John Maynard Keynes, 1927.
• «Δεν θα υπάρξει οποιαδήποτε διακοπή της διαρκούς ευημερίας μας», Myron E. Forbes, Πρόεδρος της Pierce Arrow Motor Car Co., 12 Ιανουαρίου 1928.
• «Ίσως υπάρξει κάποια πτώση των τιμών στο Χρηματιστήριο, αλλά τίποτε που να θυμίζει κραχ», Irving Fisher, επιφανής οικονομολόγος των ΗΠΑ, The New York Times, 5 Σεπτεμβρίου 1929.
• «Αυτό το κραχ δεν πρόκειται να έχει μεγάλη επίδραση στις επιχειρήσεις», Arthur Reynolds, Πρόεδρος της Continental Illinois Bank του Σικάγου 24 Οκτωβρίου, 1929.
• «Αισθανόμαστε ότι στη βάση της η Wall Street είναι εντάξει, και ότι για όσους μπορούν να πληρώσουν άμεσα οι τιμές των καλών μετοχών είναι φθηνές», Goodbody & Co., χρηματοοικονομική επιστολή στους The New York Times, 25 Οκτωβρίου 1929.
• «Τώρα είναι η στιγμή για να αγοράσει κάποιος μετοχές. Τώρα πρέπει να θυμηθούμε τα λόγια του αείμνηστου J. P. Morgan, ότι κάθε άνθρωπος που είναι απαισιόδοξος για το μέλλον της Αμερικής θα φαλιρίσει. Σε λίγες μέρες θα υπάρξει ενδεχομένως ένας πανικός αρκούδας και όχι ένας πανικός ταύρου. Πολλές από αυτές τις χαμηλές τιμές που υπήρξαν ως αποτέλεσμα της υστερικής πώλησης δεν θα σημειωθούν ξανά στο εγγύς μέλλον», R. W. McNeel, χρηματοοικονομικός αναλυτής, στην New York Herald Tribune, 30 Οκτωβρίου 1929.
• «Κανείς δεν θα μείνει απογοητευμένος από την αγορά φερέγγυων και ώριμων τίτλων τώρα», E. A. Pearce, χρηματοοικονομική επιστολή στην New York Herald Tribune, 30 Οκτωβρίου 1929.
• «Ορισμένοι πανέξυπνοι άνθρωποι αγοράζουν τώρα μετοχές …Εκτός κι αν υποχωρήσουμε στον πανικό – ενδεχόμενο που δεν πιστεύει κανείς στ’αλήθεια – και οι μετοχές πιάσουν πάτο», R. W. McNeal, οικονομικός αναλυτής, 30 Οκτωβρίου 1929.
• «…παρά την σοβαρότητά της, πιστεύουμε ότι η πτώση των τιμών των μετοχών θα αποδειχθεί μια ενδιάμεση κίνηση και όχι ο πρόδρομος κατάρρευσης των επιχειρήσεων, τέτοιας που να επισύρει παρατεταμένη περαιτέρω εκκαθάριση» – Harvard Economic Society (HES), 2 Νοεμβρίου 1929.
• «… είναι απίθανη μια σοβαρή οικονομική κρίση‘ [αναμένουμε] ανάκαμψη των επιχειρήσεων την ερχόμενη άνοιξη, και περαιτέρω βελτίωση από το φθινόπωρο», Harvard Economic Society (HES), 10 Νοεμβρίου 1929.
• «Το τέλος της πτώσης στο Χρηματιστήριο κατά πάσα πιθανότητα δεν θα αργήσει, ίσως μερικές ημέρες ακόμη το πολύ», Irving Fisher, Καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Yale, 14 Νοεμβρίου 1929.
• «Για τις περισσότερες πόλεις αυτής της χώρας, ο πανικός στην Wall Street δεν έχει καμιά επίπτωση», Paul Block (Πρόεδρος της αλυσίδας εφημερίδων Block), σημείωμα του εκδότη, 15 Νοεμβρίου 1929.
• «Η οικονομική καταιγίδα πέρασε οριστικά», Bernard Baruch, τηλεγράφημα στον Winston Churchill, 15 Νοεμβρίου 1929.
• «Δεν διακρίνω τίποτε στην παρούσα κατάσταση που είτε να είναι απειλητικό είτε να δικαιολογεί την απαισιοδοξία… Πιστεύω ακράδαντα ότι θα υπάρξει αναζωπύρωση της οικονομικής δραστηριότητας την ερχόμενη άνοιξη, και ότι κατά τον επόμενο χρόνο η χώρα θα σημειώσει σταθερή πρόοδο», Andrew W. Mellon, Υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, 31 Δεκεμβρίου 1929.
• «Είμαι βέβαιος ότι με αυτά τα μέτρα έχουμε αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη», Herbert Hoover, 29 Δεκεμβρίου 1929.
• «Το 1930 θα είναι ένα θαυμάσιο έτος για την απασχόληση», Υπουργείο Εργασίας των ΗΠΑ, έκθεση προβλέψεων για το νέο έτος, Δεκέμβριος 1929.
• «…υπάρχουν ενδείξεις ότι η χειρότερη φάση της ύφεσης πέρασε πια…», Harvard Economic Society (HES), 18 Ιανουαρίου 1930.
• «Δεν υπάρχει απολύτως τίποτε στην κατάσταση που να εμπνέει ανησυχία», Andrew Mellon, Υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ, Φεβρουάριος 1930.
• «Η άνοιξη του 1930 σηματοδοτεί το τέλος μια περιόδου με πολλή ανησυχία… Οι αμερικανικές επιχειρήσεις σταθερά επανέρχονται στο φυσιολογικό επίπεδο εύρυθμης λειτουργίας», Julius Barnes, επικεφαλής του Συμποσίου του Hoover για την επισκόπηση των εθνικών επιχειρήσεων, 16 Μαρτίου 1930.

 

Ουρά ανέργων και/ή αστέγων περιμένουν έξω από το πανδοχείο του Δήμου της Νέας Υόρκης για ένα δωρεάν γεύμα. Φωτογραφία του AP, 1932.

Όπως θα θυμάστε από την σχολική Ιστορία, μεταξύ 1929 και 1932, το Χρηματιστήριο έπεσε κατά 89%. Η μεγαλύτερη πτώση της τιμής των μετοχών ήταν η απαρχή της αρχής του Κραχ που διήρκεσε ως το 1937. Σε όλην αυτή την περίοδο πολιτικοί και οικονομικοί παράγοντες προσπαθούσαν αν πείσουν το αμερικανικό λαό ότι δεν συνέβαινε τίποτε σοβαρό ή έκτακτο!

(πηγή: The Road to Revulsion)

Να υπογράψουμε, για να κερδίσουμε χρόνο;

Français : Investissements onshore et offshore des fonds spéculatifs de 2000 à 2007 English: Hedge funds and tax haven from 2000 to 2007 (Photo credit: Wikipedia)

Όπως όλοι, προσπαθώ να ενημερωθώ, να μάθω όλα εκείνα που δεν ανήκουν στη γενική παιδεία μου: πώς λειτουργεί το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, τι πληρώνω όταν καταβάλλω τους φόρους μου, τι ακριβώς λέει ο Κανονισμός της Βουλής, τι σημαίνει δανειακή σύμβαση, hedge funds, επιλεκτική χρεοκοπία, χρεοκοπία, τι σημαίνει η συμμετοχή της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση, στο ευρώ, στην ευρωζώνη, τι σημαίνει εταίροι, και άλλα πολλά, ως ουκ έστι αριθμός,

Και νιώθω άσχημα. Κυρίως, που νόμιζα ότι δεν ήμουν και ο πλέον αμόρφωτος άνθρωπος στην Ελλάδα. Αλλά ήμουν, ναι! Νόμιζα ότι ήμουν δεόντως ενεργός πολίτης: συμμετοχή σε σωματεία, συλλόγους, εθελοντικές δράσεις, ενήμερος για τις κυριότερες εσωτερικές και διεθνείς ειδήσεις. Νόμιζα.

Εδώ και ενάμισι χρόνο ζω την ολοένα και πιο ριζική πολιτισμική επανάσταση. Ακόμα κι όσα γνώριζα,

Ο έντονος ανταγωνισμός των «Μεγάλων Δυνάμεων» για την επικυριαρχία στο ελληνικό κράτος

π.χ. την Ιστορία του τόπου μου, φωτίζονται από νέες πηγές φωτός, απρόσμενες.Είναι καιρός, π.χ., που γυρίζει στον νου μου ένα επεισόδιο της νεότερης Ιστορίας μας. Στον 6ο και οδυνηρό χρόνο της Επανάστασης. Αλλά, σημαντικές λεπτομέρειες μου ξέφευγαν, αν και ήμουν βέβαιος ότι υπήρχε συγκλονιστική αναλογία με όσα ζούμε. Σήμερα, αξιώθηκα να ξεσκονίσω τα παλιά βιβλία μου. Τα κακώς λησμονημένα. Για την Επανάσταση. Για την οδυνηρή θεμελίωση του νεοελληνικού κράτους.

Σταχυολογώ την επιστολή που κατέθεσε ο Υψηλάντης στο προεδρείο της Γ’ Εθνοσυνέλευσης στις 12 Απριλίου 1826.

Τα σχόλια δικά σας. Μη τα προκαταλάβω!

Αγαπώ την Ιστορία!

Την αγαπώ την καλή, την σοφή γιαγιά μου. Που πολλά είδε, και πολλά έμαθε για τους ανθρώπους. Η γιαγιά μου έχει μια ζηλευτή ικανότητα: ξέρει τι να διαλέξει να διηγηθεί. Γιατί παρατηρεί τους άλλους πάνω από τα γυαλιά της, όπως πλέκει ή διαβάζει, Μια δυο ματιές μας ρίχνει, κι αμέσως νιώθει τι μας βασανίζει. Χαμογελάει αμυδρά, κι ύστερα γυρίζει στο πλεκτό ή στο βιβλίο της. Δεν μας μιλάει, δεν ρωτάει όπως η μάννα μου «τι έχεις;». Η γιαγιά μου έχει μάθει στη ζωή της να μη προσφέρει τη γνώμη της, αν δεν της το ζητήσουμε. Όχι ότι το κάνει, επειδή φοβάται τις αντιδράσεις μας ή επειδή είναι ντροπαλή και συγκρατημένη ως γυναίκα του παλιού καιρού. Αλλά, επειδή ξέρει: ό,τι κι αν επιχειρήσει να πει, θα είναι άσκοπο και μάταιο, αν εμείς δεν θέλουμε να την ακούσουμε. Αν δεν έχουμε την υπομονή να την ακούσουμε. Αν δεν έχουμε τη διάθεση να σεβαστούμε αυτό που μας λέει, και να το σκεφτούμε, να δούμε αν και πώς μπορεί να μας βοηθήσει η ιστορία που μας διηγήθηκε.  Αν όμως την ρωτήσουμε, πάντα είναι πρόθυμη ν’αφήσει στην άκρη το πλεκτό ή το βιβλίο της. Βγάζει τα γυαλιά της, τα βάζει προσεκτικά στη θήκη τους, ψήνει ένα καφεδάκι, κι επιστρέφει στη θέση της. Πάντα λέει μια μικρή ιστορία. Που όμως σημαίνει πολλά, για όποιον από εμάς θέλει να την σκεφτεί. Κάποτε είπα στη γιαγιά μου ανυπόμονο: «Και τι σχέση έχουν αυτά που μου λες, βρε γιαγιά, με το πρόβλημα που έχω;» «Α, συγγνώμη, παιδί μου! Σε παρεξήγησα, νόμισα ότι είχες τον χρόνο να τα σκεφτείς. Συγγνώμη, λάθος μου! Να σου φέρω ένα γλυκάκι;»
Σιγά-σιγά έμαθα να εκτιμώ όσα μας λέει, όταν της το ζητήσουμε. Σιγά-σιγά έμαθα να σκέφτομαι τι σχέση έχουν όσα μου λέει με όσα με απασχολούν.

Έτσι δεν είναι και η Ιστορία; Μια σοφή και υπομονετική γιαγιά, που περιμένει να την ρωτήσουμε, και να σκεφτούμε όσα θα μας πει;

Την γιαγιά μου θα ήθελα να την αγαπούν, να την σέβονται και να την φροντίζουν όλα τα παιδιά και τα εγγόνια της. Και να’χουν την υπομονή να την ακούν. Μόνον σε καλό θα μας έβγαινε ολωνών μας!

Πώς το έλεγε ο Ζοζέφ Ρου για την αξία της Ιστορίας;

«Η Ιστορία, αν κατανοηθεί σε βάθος, προσφέρει κάτι από την εμπειρία που ένας άνθρωπος θα αποκτούσε αν ήταν σύγχρονος όλων των εποχών και ο συμπολίτης όλων των λαών«!