Προς τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο: ΗΠΑ (Ι)

Υπόθεση βύθισης του υπό αμερικανική σημαία πλοίου Λουζιτάνια

Πρώτη διαμαρτυρία των ΗΠΑ

13 Μαΐου 1915

Αποστολέας: Γούντροου Ουίλσον (Woodrow Wilson), Πρόεδρος ΗΠΑ.
Πηγή: Foreign Relations of the United States, Washington, D.C., 1915, Supplement, σσ. 393 κε.
To επιβατικό Λουζιτάνια (Lusitania) της εταιρείας Κούναρντ (Cunard), βυθίστηκε από γερμανικό υποβρύχιο στις 7 Μαΐου 1915, παίρνοντας στον βυθό περισσότερους από 1.100 επιβάτες και μέλη του πληρώματος, εκ των οποίων 124 Αμερικανοί.
Η ακόλουθη ανακοίνωση στάλθηκε από τον Πρόεδρο Ουίλσον με υπογραφή του Υπουργού Εξωτερικών Ουίλιαμ Μπράιαν (William Jennings Bryan).

Υπουργείο Εξωτερικών,
Ουάσινγκτον, 13 Μαΐου 1915

Προς τον πρεσβευτή Γκέραρντ (Gerard):

Παρακαλώ καλέσατε τον Υπουργό Εξωτερικών [της Γερμανίας] και, αφού του διαβάσετε αυτή την ανακοίνωση, στείλετέ του ένα αντίγραφο.

Εν όψει των πρόσφατων ενεργειών των Γερμανικών αρχών που παραβιάζουν τα Αμερικανικά δικαιώματα στην ανοιχτή θάλασσα και οι οποίες κορυφώθηκαν με τον τορπιλισμό του βρετανικού ατμοπλοίου Λουζιτάνια στις 7 Μαΐου 1915, ως συνέπεια του οποίου έχασαν την ζωή τους περισσότεροι από 100 Αμερικανοί πολίτες, είναι σαφώς σοφό και επιθυμητό η Κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών και η Αυτοκρατορική Γερμανική Κυβέρνηση να καταλήξουν σε σαφή και πλήρη συνεννόηση ως προς την ζοφερή κατάσταση που έχει προκύψει.

Η βύθιση του Βρετανικού επιβατικού ατμόπλοιου Φάλαμπα (Falaba) από Γερμανικό υποβρύχιο στις 28 Μαρτίου, όπου πνίγηκε ο Λέων Θράσερ (Leon C. Thrasher), Αμερικανός πολίτης· η επίθεση στις 28 Απριλίου στο Αμερικανικό πλοίο Κούσινγκ (Cushing) από Γερμανικό αεροπλάνο· ο τορπιλισμός την 1η Μαΐου του Αμερικανικού πλοίου Γκαλφλάιτ (Gulflight) από Γερμανικό υποβρύχιο, ως αποτέλεσμα του οποίου δύο ή περισσότεροι Αμερικανοί πολίτες βρήκαν τον θάνατο και, τελικώς, ο τορπιλισμός και η βύθιση του ατμόπλοιου Λουζιτάνια, όπου έχασαν την ζωή τους περισσότεροι από εκατό Αμερικανοί πολίτες, συνιστούν σειρά γεγονότων τα οποία η Κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών παρατηρεί με αύξουσα ανησυχία, θλίψη και κατάπληξη.

Θυμούμενη την ανθρωπιστική και φωτισμένη στάση που έως τώρα υιοθετούσε η Αυτοκρατορική Γερμανική Κυβέρνηση σε θέματα διεθνούς δικαίου, και ειδικώς όσον αφορά την ελεύθερη ναυσιπλοΐα· έχοντας μάθει να αναγνωρίζει τις Γερμανικές απόψεις και την Γερμανική επιρροή στο πεδίο των διεθνών υποχρεώσεων ως ευρισκόμενων πάντοτε στην πλευρά της δικαιοσύνης και του ανθρωπισμού· και έχοντας κατανοήσει ότι οι οδηγίες της Αυτοκρατορικής Γερμανικής Κυβέρνησης προς τους πλοιάρχους της βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο ανθρωπισμού που επιβάλλεται από τους ναυτικούς κανονισμούς άλλων εθνών, η Κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών ήταν απρόθυμη να πιστέψει – είναι δύσκολο να πιστέψει ακόμη – ότι αυτές οι πράξεις, τόσο αντίθετες προς τους κανόνες, τις πρακτικές, και το πνεύμα του σύγχρονου πολέμου, μπορούν να έχουν σχέση με το πρόσωπο ή να την κύρωση αυτής της μεγάλης Κυβέρνησης. Συνεπώς, αισθάνεται ότι είναι καθήκον της να απευθυνθεί στην Αυτοκρατορική Γερμανική Κυβέρνηση όσον αφορά αυτές τις πράξεις με την υπέρτατη ειλικρίνεια και με την θερμή ευχή ότι δεν πλανάται περιμένοντας εκ μέρους της Αυτοκρατορικής Γερμανικής Κυβέρνησης εκείνες τις ενέργειες που θα διορθώσουν τις ατυχείς εντυπώσεις που έχουν δημιουργηθεί, και θα δικαιώσουν για άλλη μια φορά τη θέση αυτής της Κυβέρνησης υπέρ της ιερής ελευθερίας των θαλασσών.

Η Κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών έχει ενημερωθεί ότι η Αυτοκρατορική Γερμανική Κυβέρνηση θεωρεί τον εαυτό της υποχρωμένο από τις εξαιρετικές συνθήκες του παρόντος πολέμου και από τα μέτρα που υιοθέτησαν οι αντίπαλοί της που επιζητούν να αποκόψουν την Γερμανία από κάθε εμπορική συναλλαγή, να υιοθετήσει μεθόδους επιβολής αντιποίνων που ξεπερνούν κατά πολύ τις συνηθισμένες μεθόδους ναυτικού πολέμου, ανακηρύσσοντας μια πολεμική ζώνη από την οποία κάλεσαν τα ουδέτερα πλοία να μείνουν μακριά. Αυτή η Κυβέρνηση έχει ήδη λάβει την ευκαιρία να πληροφορήσει την Αυτοκρατορική Γερμανική Κυβέρνηση ότι δεν μπορεί να δεχτεί την υιοθέτηση τέτοιων μέτρων ή τέτοιας προειδοποίησης κινδύνου να λειτουργεί καθώς οποιονδήποτε βαθμό περιορισμού των δικαιωμάτων των Αμερικανών πλοιοκτητών ή των Αμερικανών πολιτών που νομίμως ταξιδεύουν με εμπορικά πλοία εθνικότητας των εμπολέμων· και ότι πρέπει να ζητήσει την αυστηρή λογοδοσία της Αυτοκρατορικής Γερμανικής Κυβέρνησης για κάθε παραβίαση αυτών των δικαιωμάτων, εσκεμμένη ή τυχαία.

Η Κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών, συνεπώς, επιθυμεί να επισύρει την προσοχή της Αυτοκρατορικής Γερμανικής Κυβέρνησης εν πάση ειλικρινεία στο γεγονός ότι η παρούσα μέθοδος επίθεσης εναντίον του εμπορίου των αντιπάλων της είναι αδύνατον πρακτικά να χρησιμοποιεί υποβρύχια για την καταστροφή του εμπορίου χωρί να παραβαίνει εκείνους τους κανόνες της εντιμότητας, της λογικής, της δικαιοσύνης και του ανθρωπισμού, οι οποίοι θεωρούνται επιτακτικοί από όλες τις σύγχρονες απόψεις…. Η Κυβέρνηση και ο λαός των Ηνωμένων Πολιτειών προσβλέπουν με τη μεγαλύτερη εμπιστοσύνη στην Αυτοκρατορική Γερμανική Κυβέρνηση για δίκαιη, άμεση και φωτισμένη δράση σ’αυτό το ζωτικής σημασίας θέμα διότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Γερμανία συνδέονται μεταξύ τους όχι μόνον με ιδιαίτερους φιλικούς δεσμούς αλλά επίσης και από ρητές διατάξεις της συνθήκης του 1828 μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Βασιλείου της Πρωσίας.

Εκφράσεις λύπης και προσφορές αποζημιώσεων σε περίπτωση καταστροφής, από λάθος, ουδέτερων πλοίων, ενώ ενδεχομένως συνάδουν με διεθνείς υποχρεώσεις, αν δεν υπάρχει απώλεια ζωής, εντούτοις δεν είναι δυνατόν να δικαιολογήσουν ή να απενοχοποιήσουν μια πρακτική, της οποίας η φυσική και αναγκαία συνέπεια είναι να εκθέτει ουδέτερες χώρες και ουδέτερα πρόσωπα σε νέους και ανυπολόγιστους κινδύνους..

Η αυτοκρατορική Γερμανική Κυβέρνηση δεν θα αναμένει την παράλειψη εκ μέρους της Κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών οποιασδήποτε διατύπωσης ή ενέργειας που θα είναι αναγκαία για την επιτέλεση του ιερού καθήκοντός της για την διαφύλαξη των δικαιωμάτων των Ηνωμένων Πολιτειών και των πολιτών τους και για την προστασία της ελεύθερης άσκησης και της απόλαυσής τους.

BRYAN

Η γερμανική απάντηση στην διαμαρτυρία των ΗΠΑ

Βερολίνο, 28 Μαΐου 1915

Η Αυτοκρατορική Κυβέρνηση υπέβαλε σε προσεκτική εξέταση τις κρίσεις της Κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών και έχει την ζωηρή επιθυμία να συμβάλει επίσης κατά το ποσοστό που της αναλογεί σε έναν πειστικό και φιλικό τρόπο διάλυσης οποιασδήποτε παρεξήγησης που πιθανώς παρεισέφρησε στις σχέσεις μεταξύ των δύο Κυβερνήσεων λόγω των γεγονότων που αναφέρονται από την Αμερικανική Κυβέρνηση.

Όσον αφορά τις υποθέσεις των Αμερικανικών ατμόπλοιων Κούσινγκ (Cushing) και Γκάλφλάιτ (Gulflight), η Αμερικανική Πρεσβεία έχει ήδη πληροφορηθεί ότι είναι έξω από τις προθέσεις της Γερμανικής Κυβέρνησης η διαταγή επιθέσεων από υποβρύχια ή από σκάφη τύπου φλάιερ (flyer) εναντίον ουδέτερων πλοίων εντός της ζώνης, τα οποία δεν ενέχονται σε οιαδήποτε εχθρική πράξη· αντιθέτως, κατ’επανάληψιν έχουν δοθεί σαφέστατες οδηγίες στις Γερμανικές ένοπλες δυνάμεις να αποφεύγουν επιθέσεις σε τέτοια σκάφη.

Αν ουδέτερα σκάφη έχουν πληγεί από τον πόλεμο των Γερμανικών υποβρυχίων κατά την διάρκεια των τελευταίων μηνών από σφάλμα, αυτό είναι υπόθεση μεμονωμένων και κατ’εξαίρεσιν περιπτώσεων, οι οποίες είναι δυνατόν να αναχθούν στην κατάχρηση σημαιών από την Βρετανική Κυβέρνηση σε συνδυασμό με αμέλεια ή ύποπτες ενέργειες εκ μέρους των καπετάνιων των πλοίων..

Σε όλες τις περιπτώσεις κατά τις οποίες επλήγησαν από Γερμανικά υποβρύχια ή από σκάφη τύπου φλάιερ ουδέτερα πλοία σύμφωνα με γεγονότα επιβεβαιωμένα από την Γερμανική Κυβέρνηση, αυτή η Κυβέρνηση έχει εκφράσει την λύπη της για το ατυχές περιστατικό και έχει υποσχεθεί αποζημίωση όπου τα γεγονότα την δικαιολογούν.

Η Γερμανική Κυβέρνηση θα αντιμετωπίσει τις υποθέσεις των Αμερικανικών ατμόπλοιων Κούσινγκ και Γκαλφλάιτ σύμφωνα με τις ίδιες αρχές. Σχετική έρευνα γι’ αυτές τις υποθέσεις είναι σε εξέλιξη. Τα αποτελέσματά της θα μπορούσαν, αν αυτό είναι επιθυμητό, να διασταυρωθούν από Διεθνή Ερευνητική Επιτροπή, σύμφωνα με το Άρθρο Τρία της Σύμβασης της Χάγης της 18ης Οκτωβρίου 1907, περί ειρηνικής διευθέτησης των διεθνών διαφορών.

Στην περίπτωση της βύθισης του Αγγλικού ατμόπλοιου Φαλάμπα (Falaba), ο πλοίαρχος του Γερμανικού υποβρυχίου είχε την πρόθεση να δώσει στους επιβάτες και στο πλήρωμα την ευκαιρία να σωθούν.

Μόνον όταν ο καπετάνιος αγνόησε την εντολή να σταματήσει και στράφηκε σε φυγή, εξαπολύοντας φωτοβολίδες για βοήθεια, [μόνον τότε] ο Γερμανός πλοίαρχος διέταξε με σήματα και διά του μεγαφώνου το πλήρωμα και τους επιβάτες να εγκαταλείψουν το πλοίο εντός δέκα λεπτών. Στην πραγματικότητα, τους έδωσε εικοσιτρία λεπτά και δεν πυροδότησε την τορπίλη παρά μόνον όταν ύποπτα ατμόπλοια έσπευσαν σε βοήθεια του Φαλάμπα.

Όσον αφορά τις ανθρώπινες απώλειες κατά την βύθιση του Βρετανικού επιβατικού Λουζιτάνια, η Γερμανική Κυβέρνηση έχει ήδη εκφράσει την βαθειά λύπη της προς τις ενδιαφερόμενες ουδέτερες κυβερνήσεις για την απώλεια των υπηκόων τους σε αυτήν την περίσταση.

Η Αυτοκρατορική Κυβέρνηση οφείλει να δηλώσει προς χάριν του υπολοίπου των εντυπώσεων ότι ορισμένα σημαντικά γεγονότα που συνδέονται άμεσα με την βύθιση του Λουζιτάνια ίσως διέφυγαν της προσοχής της Κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών. Θεωρεί, συνεπώς, απαραίτητο προς χάριν της σαφούς και πλήρους κατανοήσεως, η οποία είναι στόχος και των δύο Κυβερνήσεων, να πειστεί η ίδια ότι οι αναφορές των γεγονότων που έχει υπόψη της καθεμιά από τις δύο Κυβερνήσεις είναι πλήρεις και συμφωνούν μεταξύ τους.

Η Κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών βασίζεται στην υπόθεση ότι το Λουζιτάνια είναι ένα συνηθισμένο και άοπλο εμπορικό σκάφος. Η Αυτοκρατορική Κυβέρνηση παρακαλεί σε αυτό το πλαίσιο να σημειωθεί ότι το Λουζιτάνια ήταν ένα από τα μεγαλύτερα και ταχύτερα Αγγλικά εμπορικά ατμόπλοια, ναυπηγημένο με κυβερνητικά χρήματα ως βοηθητικό ταχύπλοο σκάφος, και ρητώς περιλαμβάνεται στον κατάλογο του ναυτικού που δημοσιεύτηκε από το Βρετανικό Ναυαρχείο.

Είναι γνωστό, επιπλέον, στην Αυτοκρατορική Κυβέρνηση από αξιόπιστες πληροφορίες που παρείχαν αξιωματικοί της και ουδέτεροι επιβάτες ότι εδώ και κάποιο καιρό πρακτικώς όλα τα πιο πολύτιμα Αγγλικά εμπορικά σκάφη έχουν εφοδιαστεί με πυροβόλα, πυρομαχικά και άλλα όπλα και το πλήρωμά τους έχει ενισχυθεί με άνδρες ειδικά εκπαιδευμένους στον χειρισμό πυροβόλων. Σύμφωνα με αναφορές που έχουμε υπόψη μας εδώ, όταν το Λουζιτάνια απέπλευσε από την Νέα Υόρκη, διέθετε πέραν αμφιβολίας πυροβόλα συναρμολογημένα κάτω από τα καταστρώματα και καμουφλαρισμένα.

Η Αυτοκρατορική Κυβέρνηση επιπλέον έχει την τιμή να επιστήσει την προσοχή της Αμερικανικής Κυβέρνησης στο γεγονός ότι το Βρετανικό Ναυαρχείο με μυστική οδηγία του Φεβρουαρίου τρέχοντος έτους συμβούλεψε τον Βρετανικό εμπορικό στόλο όχι μόνον να αναζητεί προστασία κάτω από ουδέτερες σημαίες και διακριτικά, αλλά ακόμη, όταν τα σκάφη είναι έτσι καμουφλαρισμένα, να επιτίθενται σε Γερμανικά υποβρύχια εμβολίζοντάς τα.

Υψηλές αμοιβές έχουν προσφερθεί από την Βρετανική Κυβέρνηση ως ειδικό κίνητρο για την καταστροφή υποβρυχίων από εμπορικά πλοία, και τέτοιες αμοιβές έχουν ήδη καταβληθεί. Έχοντας υπόψη της αυτά τα γεγονότα, που της είναι γνωστά σε ικανοποιητικό βαθμό, η Αυτοκρατορική Γερμανική Κυβέρνηση αδυνατεί πλέον να θεωρεί τα Αγγλικά εμπορικά σκάφη «ανοχύρωτο έδαφος» στην ζώνη ναυτικού πολέμου όπως καθορίστηκε από το Ναυτικό Επιτελείο του Αυτοκρατορικού Γερμανικού Ναυτικού, συνεπώς οι Γερμανοί πλοίαρχοι δεν είναι πλέον σε θέση να τηρούν τους κανόνες αιχμαλωσίας που άλλως ήταν συνήθεις, και σύμφωνα με τους οποίους απαρεγκλίτως συμμορφώνονταν [οι γερμανοί πλοίαρχοι] προηγουμένως.

Τέλος, η Αυτοκρατορική Γερμανική Κυβέρνηση πρέπει ιδιαιτέρως να τονίσει ότι κατά το τελευταίο δρομολόγιό του το Λουζιτάνια, όπως και παλαιότερα, είχε επιβιβάσει Καναδικά στρατεύματα και πυρομαχικά, περιλαμβανομένων 5.400 κιβωτίων με πυρομαχικά που προορίζονταν για την καταστροφή γενναίων Γερμανών στρατιωτών, οι οποίοι εκπληρώνουν με αυτοθυσία και αφοσίωση το καθήκον τους στην υπηρεσία της πατρίδας.

Η Γερμανική Κυβέρνηση πιστεύει ότι ενεργεί εν δικαία αυτοαμύνη, όταν επιζητεί να προστατεύσει τις ζωές των στρατιωτών της καταστρέφοντας πυρομαχικά που προορίζονται για τον εχθρό χρησιμοποιώντας τα μέσα πολέμου που διαθέτει. Υπ’αυτές τις περιστάσεις η Αγγλική ατμοπλοϊκή εταιρεία θα έπρεπε να έχει επίγνωση των κινδύνων στους οποίους εξέθετε τους επιβάτες του Λουζιτάνια.

Επιβιβάζοντάς τους παραταύτα η εταιρεία εσκεμμένως επιχείρησε να χρησιμοποιήσει τις ζωές των Αμερικανών πολιτών ως ασπίδα για τα πυρομαχικά που μετέφερε, και παραβίασε τις σαφείς διατάξεις των Αμερικανικών νόμων που ρητώς απαγορεύουν, και προβλέπουν ποινές για, την μεταφορά επιβατών από πλοία που είναι φορτωμένα με εκρηκτικά. Συνεπώς, η εταιρεία ελαφρά τη καρδία προκάλεσε τον θάνατο τόσων επιβατών.

Σύμφωνα με την ρητή αναφορά του πλοιάρχου του εν λόγω υποβρυχίου, η οποία επιβεβαιώνεται από άλλες αναφορές, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ταχεία βύθιση του Λουζιτάνια οφείλεται πρωτίστως στην έκρηξη των πυρομαχικών που προκλήθηκε από την τορπίλη. Διαφορετικά, είναι αρκούντως πιθανόν ότι οι επιβάτες θα είχαν διασωθεί.

Η Αυτοκρατορική Κυβέρνηση υποστηρίζει ότι όσα γεγονότα ανέφερε παραπάνω είναι αρκούντως σημαντικά για να τα συστήσει προς προσεκτική εξέταση από την Αμερικανική Κυβέρνηση. Η Αυτοκρατορική Κυβέρνηση παρακαλεί να κρατηθεί η τελική δήλωση της θέσης της σε σχέση με τις απαιτήσεις που τίθενται αναφορικά με τη βύθιση του Λουζιτάνια μέχρι να λάβει μια απάντηση από την Αμερικανική Κυβέρνηση, και πιστεύει ότι πρέπει να υπενθυμίσει εδώ ότι σημείωσε με ικανοποίηση τις προτάσεις των καλών υπηρεσιών που υποβλήθηκαν από την Αμερικανική Κυβέρνηση στο Βερολίνο και το Λονδίνο, με σκοπό να ανοίξει ο δρόμος για ένα modus vivendi όσον αφορά την διεξαγωγή του ναυτικού πολέμου μεταξύ της Γερμανίας και της Μεγάλης Βρετανίας.

Η Αυτοκρατορική Κυβέρνηση παρέσχε ως αυτήν την στιγμή άφθονες αποδείξεις για την καλή της θέληση με την προθυμία της να εξετάσει τις προτάσεις αυτές. Η υλοποίηση αυτών των προτάσεων απέτυχε, όπως είναι γνωστό, λόγω της απόρριψής τους από την κυβέρνηση της Μεγάλης Βρετανίας.

Πηγή:

Charles F. Horne (εκδ.): Source Records of the Great War, τ. III, National Alumni 1923.(απόδοση στα ελληνικά: Δημήτρης Κοκκώνης)