Η φυλλάδα του Junius

Καρλ Λίμπκνεχτ και Ρόζα Λούξεμπουργκ

Τον δεύτερο χρόνο του Α’ Παγκόσμιου πολέμου, η Ρόζα Λούξεμπουργκ δημοσίευσε με το ψευδώνυμο Junius (πιθανώς το μεσαίο όνομα του Lucius Junius Brutus) ένα φυλλάδιο.
…
Σήμερα, 1η Μαΐου 2012, έπεσε το μάτι μου στο ακόλουθο απόσπασμα, νωρίς το πρωί, την ώρα που έπινα τον καφέ μου, στην ελαφρά ψύχρα και τα αρώματα του Μαΐου. Είπα να το μεταφράσω — εκθέτει γλαφυρά μια διαυγή άποψη για την Ιστορία και τα δρώντα υποκείμενά της.

…

Κλάρα Τσέτκιν και Ρόζα Λούξεμπουργκ, 1910

Η Ρόζα και ο γιος του ιδρυτή του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος Γερμανίας, του οποίου και οι δύο υπήρξαν μέλη, συνελήφθησαν και φυλακίστηκαν από το 1916 ως το 1918, επειδή αποπειράθηκαν να οργανώσουν αντιπολεμική συγκέντρωση στο Βερολίνο μεσούντος του Α’ Παγκόσμιου πολέμου. Μια τέτοια ενέργεια στρεφόταν εναντίον και του Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος, που από το 1914 υποστήριξε την εμπλοκή της Γερμανίας στον πόλεμο. Αργότερα, ηγήθηκαν της Συμμαχίας των Σπαρτακιστών, ως την δολοφονία τους στις 15 Ιανουαρίου 1919.

[…]

Και ύστερα ήρθε η ανήκουστη, η χωρίς προηγούμενο 4η Αυγούστου 1914.

Έπρεπε να έρθει; Γεγονός τέτοιας κλίμακας δεν είναι παιχνίδι της τύχης. Πρέπει να έχει αντικειμενικές αιτίες βαθιές και απλωμένες. Ωστόσο, τέτοιες αιτίες βρίσκονται επίσης στα σφάλματα των ηγετών του προλεταριάτου, τους Σοσιαλδημοκράτες, που στόμωσαν το μαχητικό πνεύμα μας, το θάρρος μας, και την αφοσίωση στις πεποιθήσεις μας. Ο επιστημονικός σοσιαλισμός μας δίδαξε να κατανοούμε τους αντικειμενικούς νόμους της ιστορικής εξέλιξης. Οι άνθρωποι δεν κάνουμε την Ιστορία κατά την δική τους ελεύθερη βούληση, πάντως. Η δράση του προλεταριάτου εξαρτάται από τον βαθμό ωριμότητας στην κοινωνική εξέλιξη. Ωστόσο, η κοινωνική εξέλιξη δεν είναι ανεξάρτητη από το προλεταριάτο αλλά είναι εξίσου η κινητήρια δύναμη και αιτία, το αποτέλεσμα και η συνέπειά του. Η [προλεταριακή] δράση μετέχει στην Ιστορία. Και μολονότι όσο έχουμε την δυνατότητα να κάνουμε ένα μικρό άλμα στην ιστορική εξέλιξη, τόσο έχουμε και την δυνατότητα να ξεφύγουμε από την σκιά μας, εντούτοις μπορούμε να επιταχύνουμε ή να επιβραδύνουμε την Ιστορία.

Ο σοσιαλισμός είναι το πρώτο λαϊκό κίνημα στην παγκόσμια Ιστορία, που έχει θέσει στον εαυτό του τον στόχο να φέρει την αυτοσυνειδησία των ανθρώπων, και συνεπώς την ελεύθερη βούληση, στο προσκήνιο της κοινωνικής δράσης της ανθρωπότητας. Γι’αυτόν τον λόγο, ο Friedrich Engels περιέγραφε την τελική νίκη του σοσιαλιστικού προλεταριάτου ως ένα άλμα της ανθρωπότητας από τον κόσμο του ζώου στο στο βασίλειο της ελευθερίας. Αυτό το «άλμα» είναι επίσης ένας σιδηρός νόμος της Ιστορίας, που σχετίζεται με τις χιλιάδες σπόρους της προηγούμενης, γεμάτης βάσανα και εξαιρετικά αργής εξέλιξης. Αλλά αυτό δεν μπορεί να γίνει αντιληπτό, ωσότου πυροδοτηθεί η σπίθα της συνειδητής θέλησης στις πλατιές μάζες. Η νίκη του σοσιαλισμού δεν θα κατέλθει εξ ουρανού. Μπορεί μόνον να κατακτηθεί μέσα από μια αλυσίδα βίαιων δοκιμασιών ισχύος ανάμεσα στις παλιές και στις νέες δυνάμεις. Το διεθνές προλεταριάτο υπό την ηγεσία των Σοσιαλδημοκρατών θα μάθει από αυτές να δοκιμάζει να πάρει την Ιστορία στα δικά του χέρια, αντί να μένει μια άβουλη μπάλα ποδοσφαίρου, να πάρει το πηδάλιο της κοινωνικής ζωής και να γίνει ο καπετάνιος της δικής του Ιστορίας.

Η Ρόζα Λούξεμπουργκ απευθύνεται σε συγκέντρωση εργαζομένων

Κάποτε ο Friedrich Engels είπε: «Η αστική κοινωνία βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι, είτε θα μεταβεί στον σοσιαλισμό είτε θα οπισθοδρομήσει στην βαρβαρότητα». Τι σημαίνει «οπισθοδρόμηση στην βαρβαρότητα» για τον ευγενή ευρωπαϊκό πολιτισμό μας; Μέχρι τώρα πιθανώς όλοι διαβάσαμε και επαναλάβαμε αυτές τις λέξεις χωρίς να τις σκεφτούμε ιδιαιτέρως, χωρίς να υποψιαστούμε την τρομερή σοβαρότητά τους. Μια ματιά γύρω μας αυτήν την στιγμή αποκαλύπτει τι σημαίνει οπισθοδρόμηση της αστικής κοινωνίας στην βαρβαρότητα. Ο θρίαμβος του ιμπεριαλισμού οδηγεί σε εκμηδενισμό του πολιτισμού. Στην αρχή, αυτό συμβαίνει σποραδικά, κατά την διάρκεια ενός σύγχρονου πολέμου, αλλά ύστερα, όταν αρχίζει η περίοδος απεριόριστων πολέμων, τότε προχωρεί προς τις αναπόφευκτες συνέπειές της. Σήμερα, αντιμετωπίζουμε αυτή την επιλογή, όπως ο Friedrich Engels προέβλεψε πριν από μια γενιά: είτε θρίαμβος του ιμπεριαλισμού και κατάρρευση του πολιτισμού, όπως στην αρχαία Ρώμη, μείωση του πληθυσμού, ερήμωση, εκφυλισμός – ένα μεγάλο νεκροταφείο· είτε νίκη του σοσιαλισμού, δηλαδή συνειδητή και ενεργή πλάνη του διεθνούς προλεταριάτου εναντίον του ιμπεριαλισμού και της μεθοδολογίας-του του πολέμου. Αυτό είναι ένα δίλημμα της παγκόσμιας Ιστορίας, ένα είτε/είτε· η ζυγαριά βρίσκεται εμπρός από το προλεταριάτο. Το μέλλον του πολιτισμού και της ανθρωπότητας εξαρτάται από το αν το προλεταριάτο αποφασίσει αντρίκια να διαλύσει με την επαναστατική σπάθα του αυτή την ζυγαριά. Σ’αυτόν τον πόλεμο νίκησε ο ιμπεριαλισμός. Με το ματωμένο και γενοκτόνο σπαθί του έσπρωξε την ζυγαριά προς την άβυσσο της εξαθλίωσης. Η μόνη ανταμοιβή για όλη αυτή την αθλιότητα θα ήταν αν μαθαίναμε από τον πόλεμο πώς μπορεί το προλεταριάτο να αδράξει την κυριαρχία της δικής του μοίρας και να ξεφύγει από τον ρόλο του λακέ των κυρίαρχων τάξεων.

Πανάκριβα κοστίζει η κατανόηση από την σύγχρονη τάξη των εργαζομένων του ιστορικού προορισμού της. Η χειραφέτησή της ως τάξης είναι σπαρμένη με τρομακτικές θυσίες, ένας πραγματικός δρόμος προς τον Γολγοθά. Οι ημέρες του Ιουνίου, η θυσία της Κομμούνας, οι μάρτυρες της Ρωσικής επανάστασης – ένας χορός αναρίθμητων ματωμένων σκιών. Όλοι έπεσαν στο πεδίο της τιμής. Η μνήμη τους, όπως έγραψε ο Μαρξ για τους νεκρούς της Κομμούνας, «φυλάσσεται ευλαβικά στην καρδιά των εργαζομένων». Τώρα, εκατομμύρια προλετάριοι κάθε γλώσσας πέφτουν στο πεδίο της ατίμωσης, του αδελφοκτόνου πολέμου, σφάζονται με το τραγούδι του σκλάβου στα χείλη τους. Ούτε αυτό, επίσης, το γλιτώσαμε. Μοιάζουμε με τους Ιουδαίους που ο Μωϋσής οδήγησε να διασχίσουν την έρημο. Αλλά, δεν έχουμε χαθεί, και θα νικήσουμε, αν δεν ξεμάθαμε πώς να μαθαίνουμε. Και αν οι τρέχοντες ηγέτες του προλεταριάτου, οι Σοσιαλδημοκράτες, δεν καταλαβαίνουν πώς να μαθαίνουν, τότε θα πέσουν, «κάνοντας τόπο για όσους ανθρώπους  μπορούν να αναμετρηθούν με τον καινούριο κόσμο».

 Ρόζα Λούξεμπουργκ: Η φυλλάδα του Junius, 1916

Βερολίνο, Ιανουάριος 1919. Η κηδεία της δολοφονημένης Ρόζας Λούξεμπουργκα.

Grave of Rosa Luxemburg in Berlin Deutsch: Grab v. Rosa Luxemburg in Berlin Ελληνικά: Ο τάφος της Ρόζας Λούξεμπουργκ στο Βερολίνο (Photo credit: Wikipedia)